Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Het coronavirus, the sequel

Het coronavirus, the sequel

Wat kunnen we leren van deze pandemie?

18 maart 2020

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Het coronavirus lijkt niet te stoppen. Land na land gaat in lockdown en het is slechts een kwestie van tijd vooraleer dat ook met België zal gebeuren. Had het allemaal zover moeten komen? Zijn de maatregelen niet veel te laat genomen? Zijn er voorbeelden hoe het anders had kunnen zijn? En is de informatie die ons overspoelt wel correct? Ten slotte duiken we in dit themadossier ook even in de geschiedenis, en kijken we hoe het Engeland ten tijde van Shakespeare omging met de pest.

Noot: door de snelheid waarmee alles evolueert, zijn cijfers en maatregelen aangehaald in onderstaande artikels naar alle waarschijnlijkheid niet lang up to date.

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Opletten voor fake news

Dat sociale media broeihaarden van nepnieuws zijn, weten we intussen allemaal. Maar door een crisis als deze neemt de hoeveelheid fake news evengoed pandemische vormen aan. Gelukkig schieten, volgens Apache, de factcheckers als paddenstoelen uit de grond. Het grote probleem met veel valse berichten over Covid-19, is dat ze doorgaans een kern van waarheid bevatten, net om de geloofwaardigheid te vergroten. Het is daarom voor journalisten van het grootste belang om zich goed te houden aan de deontologische regels.

Nepnieuws over Corona, Peter Burger, via Twitter

Lockdown hoeft niet

Niet alle landen bezweren het virus met draconische maatregelen, zegt John Vandaele op MO*. Vooral die landen in Oost-Azië die eerder ervaring hadden met het SARS-virus, zoals Singapore, Hongkong en vooral Taiwan hebben door o.a. een vroegtijdige intensieve screening de besmetting, maar voornamelijk dodelijke slachtoffers tot een minimum kunnen beperken, zonder daarvoor het land af te sluiten en het sociale en economische leven lam te leggen. Taiwan telt 23 miljoen inwoners en heeft (tot dusver) 77 besmettingen en 1 dode. België telt 11 miljoen inwoners en heeft meer dan 1000 besmettingen en (tot dusver) 10 doden.

Taiwanese aardbeienverkoper (CC BY-NC-ND 2.0) Steve R. Barringer

Patiënt 31

Maar ook Zuid-Korea heeft de problemen heel doeltreffend aangepakt, lezen we op newsmonkey. Al gebeurde dat pas nadat ‘patient 31’ ontdekt werd. Dat was een vrouw die lid is van de Shincheonji-kerk, met meer dan 200.000 leden, en koppig naar de erediensten bleef gaan, hoewel ze van artsen daartoe een streng verbod had gekregen. Door heel snel heel veel tests uit te voeren, heeft Zuid-Korea het aantal dodelijk slachtoffers van de meer dan 8.000 besmettingen kunnen beperken tot 75. En daarbij is de curve van de verspreiding ook drastisch omlaag gegaan.

(CCO) Alexandra Koch – Pixabay

Shakespeare en de pest

Pandemieën van virussen zijn niet nieuw. Denk maar aan de Spaanse griep van 100 jaar geleden die naar schatting 5 miljoen dodelijke slachtoffers maakte. Maar ook in 1606, het jaar dat Shakespeare het publiek verblijdde met het toneelstuk McBeth, brak de pest uit in Engeland, zegt Harry De Paepe op Doorbraak. Het theaterseizoen was om zeep, maar de gevolgen van de pest waren natuurlijk veel ingrijpender. De pest doodde in het Londen van begin 17de eeuw 38.000 mensen op een bevolking van 200.000. Bovendien doorkruiste die plaag de plannen van koning James die ‘zijn’ Schotland met Engeland wou samenvoegen.

(CC BY-NC 2.0) duncan c

Vragen en discussiepunten

Apache: Vechten tegen epidemie van nepnieuws en clickbait over coronavirus

Ondanks de grote toevloed van nepnieuws en ruim 90 organisaties in meer dan 30 landen die speuren naar fake news, is er ook goed nieuws. Welk?

Uit een onderzoek van NOS en datajournalistiek platform Pointer van KRO-NCRV naar nieuwsberichten die via Twitter zijn gedeeld blijkt dat de meeste nieuwsberichten over het coronavirus die online gedeeld worden wél betrouwbaar zijn.

Waarom is het voor journalisten belangrijk om de deontologische code goed te volgen en hun nieuwsberichten aan een factcheck te onderwerpen?

Om panieksituaties te vermijden en aan degelijke berichtgeving te doen, zonder alarmerend en dramatiserend te zijn. Jos Vrankx zegt daarover in Knack: “Telkens opnieuw: al zoveel besmettingen, al zoveel doden… Vaak ook werd de term ‘coronavirus’ voorafgegaan door het epitheton ‘dodelijk’. Dag na dag steeg de dramatiek met de stijging van het aantal besmettingen. Waarbij niemand op het idee kwam om deze cijfers af te wegen tegenover die van de ‘normale’ besmettingen en sterfgevallen als gevolg van de ‘gewone’ griep en ‘gewone’ longontstekingen.”

Het Amerikaanse The Poynter Institute for Media Studies roept op tot verantwoorde berichtgeving. Hoe?

De aanbevelingen zijn gebaseerd op ervaringen met en onderzoek naar berichtgeving over het zika-virus. In een notendop komt het erop neer dat aan journalisten het gebruik van adjectieven, zoals ‘dodelijk’ virus, moeten beperken. Aandacht besteden aan preventie, context geven, een zorgvuldige keuze van beelden, en van experten, zijn andere aandachtspunten.

Volgens Pol Deltour, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Journalisten, dragen politici ook een verantwoordelijkheid. Waarom?

“Politici en experten moeten eerlijk en transparant hun analyses en ambities kenbaar maken aan pers en publiek. Inherent aan de journalistieke verantwoordelijkheid is dan ook dat hiervan ook correct en loyaal verslag wordt uitgebracht. Vandaag, in volle coronacrisis, gebeurt dat ook. Toch blijft de regel dat vertrouwen blijvend moet worden verdiend. Politici of experten die niet helder communiceren of desinformeren verliezen snel en doorgaans onherroepelijk krediet.”

MO*: Corona bedwingen zonder lockdown: Taiwan toont dat het kan, en hoe

China stelt de eigen aanpak van het eigen systeem voor als superieur. Waarom is dat niet geheel waar?

Zeker China heeft zeer krachtdadig geageerd twee maand na de uitbraak van het virus. Het is omdat China de crisis aanvankelijk ontkende, dat de draconische aanpak nog moeilijk te vermijden was: op het moment dat men de realiteit onder ogen zag, waren er al zoveel besmettingen dat zeer drastische ingrepen de enige mogelijkheid waren. Iedereen blijft binnen tot het virus droog ligt, en geen nieuwe lichamen meer vindt. In een autoritair bestuurssysteem, zoals dat van de Volksrepubliek China, is zo’n totaal lamleggen van economisch en sociaal leven makkelijker door te drukken.

Wat is het geheim van Taiwan?

Net als in Hongkong speelden vorige ervaringen met infectieziekten een grote rol in de voorbereiding op een corona-epidemie. Het land heeft zich leren instellen op infectieziekten. Iedereen die het land inkomt, wordt automatisch en haast onzichtbaar op koorts gescreend.
Alles begint met die alertheid. Meteen nadat de eerste berichten uit Wuhan eind 2019 opdoken over een nieuwe infectieziekte, was Taiwan al op zijn hoede. Zelfs wanneer de Volksrepubliek zich nog in de ontkenningsfase bevond en dokter Li Wenliang — die als eerste alarm sloeg — brutaal het zwijgen oplegde.
Vanaf 31 december, toen de Wereldgezondheidsorganisatie een longontsteking met onbekende oorzaak signaleerde in Wuhan, begonnen Taiwanese vertegenwoordigers aan boord te gaan van directe vluchten uit Wuhan, om passagiers te onderzoeken op koorts en longontsteking.
Vanaf 5 januari werd elk individu dat in de twee weken daarvoor naar Wuhan had gereisd, en last had van koorts of symptomen van ademhalingsproblemen, genoteerd en onderzocht op liefst 26 virussen. Personen met symptomen werden in quarantaine geplaatst.

Maoting Sheen, vertegenwoordiger van het ministerie van Gezondheid op de ambassade van Taiwan in Brussel, vindt dat de aanpak van China in een democratisch land moeilijker is. Wat vindt hij het aller belangrijkste?

Het bewustzijn. ‘Een mondmasker is daarbij geen verplichting of noodzaak, maar verraadt bewustzijn.’ Het mondmasker als een soort badge van alertheid.

Hoe zit dat bij jullie? Luisteren jullie naar de raadgevingen? Zijn jullie bewust van de ernst?

Als je van in het begin elk verdacht geval screent en isoleert, en eventueel ook al zijn contacten isoleert, dan kan je COVID-19 onder controle houden zonder het hele land plat te leggen, maar het vereist wel goed bewaakte grenzen. Wat is het gevaar daarbij als dat op nationaal niveau gebeurt?

Dan staat het vrij verkeer van personen onder druk.

newsmonkey: Coronavirus: Wat we nog kunnen leren van Zuid-Korea

Wat wordt bedoeld met ‘flatting the curve’?

De besmettingscurve vormt een boog, maar wanneer er te traag ingegrepen wordt, wordt die boog heel hoog. Wanneer er snel en efficiënt ingegrepen wordt, kan de curve laag gehouden worden, en zijn er dus minder besmettingen en bijgevolg minder sterfgevallen. En een curve die duidelijk een stuk lager ligt dan de algemene curve is die van Zuid-Korea.

Zuid-Korea kan 20.000 mensen per dag testen. Hoe doen ze dat?

Mensen kunnen gewoon binnenrijden op een parking zoals een drive-through. Ze rijden binnen, doen hun raampje naar beneden en laten een speekselstaal nemen. Dat wordt opgestuurd naar een labo en enkele dagen later krijgen ze te horen of ze besmet zijn met het virus.
Bovendien zijn er 96 labo’s actief, waarin laboranten dag en nacht stalen onderzoeken. Op die manier kan Zuid-Korea tot 20.000 mensen per dag testen, geen enkel land haalt een hoger cijfer. Door zoveel testen af te nemen, kan er snel ingegrepen worden bij besmettingen. Wie besmet is en ernstige symptomen heeft, wordt meteen overgebracht naar het ziekenhuis, wie lichte symptomen heeft, blijft in quarantaine.

Wat is de meest drastische manier om corona tegen te gaan in Zuid-Korea?

GPS-tracking. Via een app kunnen mensen kijken op welke locaties iemand die besmet is, zich bevindt. Die plaatsen kunnen ze dan vermijden.
Het voelt als een inbreuk op de privacy (wat het ergens ook is), maar het kan wel levens redden. Zo’n app zal er waarschijnlijk niet snel komen bij ons. Maar als we iets willen leren van de Zuid-Koreanen, laat het dan zijn om ons te houden aan de regels van social distancing.

Doorbraak: ‘A plague on both your houses!’

In 1606, in Londen, nam men het ook niet altijd even nauw met regels. Wat was het gevolg daarvan?

Een koninklijk besluit ordonneerde een sluiting wanneer het dodentol in Londen opliep tot boven de dertig per week. Dat bleek dus het geval. Men nam het nochtans niet altijd even nauw met die regel. Sommige theatergebouwen sloten pas wanneer het over veertig doden ging of heropenden zodra het cijfer net onder de veertig dook. Maar ditmaal was het menens. Het theaterseizoen van 1606 leek definitief om zeep. Tegen het einde van augustus stierven er in Londen een 116 personen per week.

Ook in 1606, net zoals nu, speelden politieke motieven een rol in de bestrijding van de pest. Waarom?

De koning vreesde dat de pest roet in het politieke eten ging gooien. Onder die omstandigheden was het immers onverstandig om het parlement samen te roepen. De pest was te besmettelijk om dit te riskeren. Maar hij had het parlement nodig om de prille vereniging van de Schotse en de Engelse kroon te verstevigen. James drong er bij zijn raadgevers op aan om de bestrijding van de pest te intensifiëren.

De pestplagen van einde 16de en begin 17de eeuw hadden invloed op de schrijver Shakespeare. Niet alleen barstte hij van creativiteit, hij liet de pest ook figureren in zijn werk. Hoe?

Shakespeare schreef tijdens de pestplaag van 1593 Romeo and Juliet. Een theaterstuk waarbij de pest de plot bepaalt. Want was die ene geestelijke niet opgehouden door pestmaatregelen, dan was de brief van Juliet op tijd bij Romeo geraakt en wist hij dat Juliet niet echt dood was en zou hij nooit op de idee zijn gekomen om zelfmoord te plegen. En dat leidde weer tot de zelfdoding van Juliet, wat vermeden had kunnen worden.

Dat is toch triestig?

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Vrouwen tonen kracht en ondernemingszin

De coronacrisis biedt ook kansen