Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Ons internetgebruik

Ons internetgebruik

Explodeert (en dat heeft zijn gevolgen), maar geen wifi op de trein

27 oktober 2021

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Al ons internetgebruik kost bakken energie (1 procent van het globale energieverbruik) en stoot dan nog eens bakken CO2 uit door het draaiende houden en het koelen van de servers waar onze informatie wordt opgeslagen en doorgestuurd. Hoe kan dat klimaat neutraler? Door wifi van de trein te weren, moet de NMBS gedacht hebben. En wat met de algoritmes die ons internetgebruik reguleren? Zouden die niet beter zelf gereguleerd worden?

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Koeling

Alles, maar dan ook werkelijk alles wat we doen op het internet passeert een server. Of liever passeert datacenters die volgepakt staan met servers, lezen we op eos. Die dingen draaien op elektriciteit, worden bloedheet, en moeten afgekoeld worden, een proces waarbij de meeste energie gebruikt wordt. In Saint-Ghislain, nabij Bergen, staat het grootste datacenter van het land, een datacenter in het bezit van Google. Nu kun je veel over Google zeggen – daarover later meer – maar ze zijn wel heel hard bezig om hun datacenter klimaat neutraler te maken.

Binnenin het datacenter van Google in Saint-Ghislain (foto: Google)

Kolossale CO2-uitstoot

We kunnen allemaal, maar dan ook werkelijk allemaal helpen. Enrique Ortiz, directeur van het Andes Amazon Fund, gaat op MO* dieper in op de kolossale CO2-impact van die datacenters. Naar schatting 80 procent van de energie voor het internet komt uit fossiele brandstoffen. Om dat concreet te maken: het gebruik, de opslag en de verzending van 1 GB aan informatie stoot wereldwijd per jaar 97 miljoen ton CO2 uit. En dan zwijgen we nog over het gebruik van water. Maar gelukkig wordt er wat aan gedaan. En kunnen we er dus zelf ook iets aan doen.

Datacenter ergens tussen de Sahara en de Noordpool (CC BY-NC-SA 2.0) Bob West

Trein zonder wifi

Terwijl we allemaal, maar dan ook werkelijk allemaal ons leven op zijn minst gedeeltelijk op het internet leiden (zie het vorige artikel), is er op de trein geen wifi en moet je terugvallen op de 4G-verbinding van je eigen toestel. En dat is niet stabiel in een voertuig dat aan 100 km per uur door de velden raast. Nochtans bieden de meeste Europese spoorwegmaatschappijen gratis wifi aan. Niet de NMBS. Waarom niet? Business AM zocht het uit.

NMBS-trein zonder wifi (Wikimedia Commons)

Algoritmes zijn niet onschuldig

We krijgen er allemaal, maar dan ook werkelijk allemaal mee te maken: algoritmes. Ze vormen de basis van het verdienmodel van de Facebooks, Amazones, Googles en tutti quanti. Maar ze zijn niet onschuldig. De Afro-Amerikaanse mediaprofessor Safiya Umoja Noble ontdekte dat algoritmes van Google discriminerend werken, schrijft Sakina Elkayouhi op rekto:verso. Deels is dat het gevolg van vooroordelen en gebrek aan inclusie van de ontwikkelaars en hun teams, en dus min of meer onbedoeld. Maar er is ook sprake van bewuste manipulatie.

Algoritme (CC BY 2.0) x6e38

Vragen en discussiepunten

eos: Hoe maken we datacenters tegelijk groter en zuiniger?

Hoe koelt Google haar servers in het datacenter in Saint-Ghislain, en blijkt een energie-efficiëntere manier te zijn dan luchtkoeling?

‘We kunnen de servers koelen met waterverdamping. Dat doen we door water langs te servers te laten lopen. Het water neemt de warmte op en gaat naar een koeltoren, waar het in de lucht gesproeid wordt. Het afgekoelde water stroomt naar beneden in de toren, zodat het opnieuw langs de servers kan gaan.’

Waarom zijn hyperscale-centers eigenlijk best goed nieuws voor het energieverbruik?

Grote datacenters vervangen kleinere varianten of serverkamers bij bedrijven zelf. Die grotere locaties zijn veelal efficiënter en investeren meer in koeling en nieuwere servers. Het absolute verbruik op één locatie stijgt, maar het relatief grotere verbruik in de kleine, minder efficiënte locaties valt weg.

Wellicht zal het datacenter van Google in Saint-Ghislain in de nabije toekomst meer energie verbruiken dan de volledige Antwerpse site van het chemiebedrijf BASF. Dat betekent echt heel veel energie. Toch kijkt Ronnie Belmans (EnergyVille, KU Leuven) positief naar de toekomst. Waarom?

‘Ons elektriciteitsnet is aan het decentraliseren. Toen ik afstudeerde hadden we in België dertig energiecentrales. Binnenkort zullen honderdduizenden kleine energie-installaties op het net zijn aangesloten. De zonnepanelen op jouw dak zullen energie leveren aan je buren. Dat geheel kunnen we enkel coördineren met een sterk uitgebouwde IT-infrastructuur. Daarvoor hebben we hoe dan ook datacenters nodig.’
Dat begint sterk op een vicieuze cirkel te lijken.

MO*: ‘Ons gezamenlijk internetgebruik heeft een kolossale impact op het klimaat’

Zoals in vorig artikel al gezegd, het internetgebruik heeft gigantische hoeveelheden energie nodig. Techgiganten zoals Microsoft, Apple, Google en Facebook hebben zich allemaal toegelegd op het doel om 100 procent hernieuwbare energie te gaan gebruiken en om hun uitstoot tegen het einde van het decennium te gaan compenseren. Maar Enrique Ortiz heeft daar enkele bedenkingen bij. Welke?

De werkelijke impact van zulke beloftes hangt voor een groot deel af van hoe er gerekend wordt. Zo kunnen zelfs hernieuwbare energiebronnen, bijvoorbeeld een waterkrachtcentrale in een tropisch regenwoud, een grote ecologische voetafdruk hebben. En plannen om uitstoot te compenseren komen in realiteit vaak neer op het kopen van PR die het geweten moet sussen.

We kunnen zelf helpen aan het verminderen van de CO2-uitstoot. We kunnen bv. de videokwaliteit van het streamen veranderen van HD naar standaard. Wat zou de winst daarvan kunnen zijn?

Als 70 miljoen streamingabonnees de videokwaliteit van hun streamingdiensten zouden verlagen, er een maandelijkse vermindering van 3,5 miljoen ton CO2 zou zijn, het equivalent van 1,7 miljoen ton steenkool, of ongeveer 6 procent van het totale maandelijkse kolenverbruik in de VS.

Business AM: Waarom slagen we er in België maar niet in om wifi op de trein te krijgen?

Een proefproject uit 2015 gaf een nagenoeg perfecte wifi-dekking van 99 procent op een treinrit tussen Oostende en Eupen. Hoe deden ze dat?

Icomera combineerde het netwerk van verschillende telecombedrijven om wifiverbinding aan boord te garanderen. Dit betekent dat wanneer een mobiele netwerkoperator geen 4G in een bepaald gebied kan aanbieden, we dat aanvullen met het netwerk van een andere operator. Het project steunt dus niet enkel op één operator om wifi te creëren.

Wifi aan boord van een trein is niet alleen goed voor de reizigers. Waarvoor zou het nog goed zijn?

Wifi aan boord wordt niet alleen geïnstalleerd voor de reizigers, maar ook voor de werking van beveiligingscamera’s. Dat kan de veiligheid aan boord natuurlijk serieus optrekken. Een internetverbinding op de trein voorzien, is feitelijk een operationele behoefte geworden.

Waarom vindt de Belgische overheid het eigenlijk niet meer nodig om nog wifi op de treinen te installeren? En waarom gaat die redenering niet op?

“Er wordt in de overheid en binnen de NMBS mogelijk gedacht dat het ondertussen niet meer nodig is om budget vrij te maken voor wifi op de trein omdat 5G al de verbindingsproblemen zal oplossen. Maar toch zullen er nog steeds uitdagingen zijn met regio’s die zelfs nog niet eens een 3G of 4G-verbinding kennen. Dat heeft te maken met mobiele zendtorens, die niet ontworpen zijn om zoveel bewegend verkeer te kunnen bedienen.
Een trein die langsrijdt, lijkt voor zo’n toren op een heel dorp dat het netwerk betreedt en dan onmiddellijk ontkoppelt. Daar zijn ze niet voor gemaakt.”

rekto:verso: Lemme Google that for you: discriminerende algoritmes

Sakina Elkayouhi zegt dat algoritmes discrimineren, en dat er een groot probleem is met de algoritmes van sociale media. Welk probleem?

Een sleutel lijken sociale netwerken, aangezien zij fungeren als een dwarsdoorsnede van de samenleving. Het is de plek waar Jan met de pet samenkomt met de geitenwollensokkenparade, de doemdenkers, de cyberimams, cultuurpessimisten, internet warriors, trollen, hipsters, mipstersz, klimaatontkenners, helicopter mums, links, rechts, publieke figuren, influencers en andere instagramsletten.
Ziedaar meteen ook het probleem: sociale netwerken bieden een extreem uitvergrote versie van gefragmenteerde identiteiten. Online toont zich onze eigentijdse aandachtgeile egocultuur als onder een vergrootglas. We zijn er meer verbonden dan ooit, maar tegelijk staan we er als samenleving ook veel verder van elkaar af.
Dat komt omdat de algoritmes van sociale media er net op ingesteld zijn om zogenaamde filterbubbels te creëren. Ze versterken onze hypergevoeligheid voor likes en hypes en doen vooral extreme meningen de bovenhand halen.

Toch kunnen algoritmes ook op een andere manier gebruikt worden, vooral dan door jongeren met een diverse achtergrond. Iets wat ook de Afro-Amerikaanse mediaprofessor Safiya Umoja Noble zegt.

Door ervaringen uit te wisselen ontwikkelden ze ‘trucjes’ om hun werk het beste te verspreiden. Ze leerden het systeem manipuleren door in te spelen op populaire onderwerpen, elkaars content te delen of bepaalde keywords te gebruiken. Door die actieve vorm van online cultuurparticipatie lijken deze jongeren zelfs meer digitaal geletterd dan hun witte leeftijdsgenoten. Al doende leerden ze het systeem te ontcijferen dat hen zou kunnen discrimineren, en als het ware met koekjes van eigen deeg terug te vechten.

De Nederlandse neuro-informaticus en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, Sennay Ghebreab ziet een belangrijke rol voor het onderwijs weggelegd in het debat rond algoritmes. Welke?

Om iederéén meer inzicht te bieden in de werking van algoritmes en artificiële intelligentie, heeft vooral het onderwijs een belangrijke rol te spelen. Daarom ben ik verheugd dat in Nederland eindelijk stappen genomen worden om digitale geletterdheid en burgerschap als verplichte leervakken op te nemen in het basis- en voortgezet onderwijs. Maar ook bottom-up initiatieven zijn belangrijk. Terwijl het nu meestal overheidsinstanties zijn die data verzamelen, zijn dringend meer eigen verhalen uit onderbelichte gemeenschappen nodig.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Er loopt heel wat mank in het onderwijs

Woke