Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » De macht van Belgische partijen

De macht van Belgische partijen

ondermijnt de democratie

30 maart 2022

** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Democratie is een georganiseerd meningsverschil waarbij alle stemmen uit de maatschappij aan bod komen. In het geval van een parlementaire (representatieve) democratie, zoals wij die hebben in dit land, worden al die stemmen vertegenwoordigd door – het woord zegt het zelf – volksvertegenwoordigers. Maar in België knelt dat schoentje. We mogen dan wel om de zo veel tijd naar het verkiezingshokje om een volksvertegenwoordiger te kiezen, maar de werkelijke macht schuilt bij de politieke partijen en hun voorzitters. Dat noemen we een particratie, en dat ondermijnt de democratie.

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Legitimiteit van de lokale democratie

Door de afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen van 2024 vreest Ignace Vandewalle op Doorbraak dat mensen zich niet meer de moeite zullen getroosten om te gaan stemmen. Dat komt, volgens Vandewalle, omdat inwoners zich niet meer identificeren met de traditionele partijen die om de haverklap van bedpartner verwisselen om macht te kunnen blijven behouden, en waarbij schandalen nooit ver weg zijn. En als mensen niet meer gaan stemmen ondermijnt dat de legitimiteit van de democratie.

Elektronische stembus (CC BY-ND 2.0) Photo RNW.org

Iedereen gelijk voor de wet

In een gezonde democratie is iedereen gelijk voor de wet, stelt Marc Vanvelk op Apache, en moet iedereen op gelijke wijze kunnen deelnemen aan de productie van wetten. Maar zo gaat het er in België niet aan toe. Na de volksvertegenwoordigers verkozen te hebben, kunnen we op geen enkele manier het beleid nog bijsturen, laat staan er deel aan nemen. Want ook op nationaal niveau eigenen de partijen zich alle macht toe. Daarom pleit Vanvelk voor een directe democratie in de plaats van de particratie die we nu kennen.

(CC BY-SA 2.0) Miguel Discart

Omslagfoto: Belgisch parlement (CC BY-NC 2.0) Friscocali

Vragen en discussiepunten

Doorbraak: Het failliet van de lokale particratie

Wat is volgens Ignace Vandewalle de barometer van een gezonde democratie?

De opkomst. Hoe hoger de opkomst, hoe hoger de legitimiteit van de gemeenteraad. Een lage opkomst zorgt voor een dalend gevoel van vertegenwoordiging. Met het oog op de naderende afschaffing van de lokale kiesplicht — of liever opkomstplicht — in 2024, zijn we ons daar beter ten volle bewust van. Als samen met een vrij recht tot stemmen de morele plicht wegebt, smelt de democratie zienderogen.

Waar komt de macht van de partijen in de lokale politiek vandaan, en wat is het gevolg daarvan?

De macht van de politieke partijen over de lokale politiek was vanaf het ontstaan van de politieke partijen, begin vorige eeuw, sterk aanwezig. De traditionele partijen hadden tot begin deze eeuw de macht om het narratief te bepalen. Ze stuurden de publieke opinie, eerst vanop de preekstoel en via allerlei organisaties uit het middenveld. Later deden ze dit door eigen kranten en tijdschriften, en nog later via staatstelevisie en radio. Doordat politieke partijen het narratief en de publieke opinie sturen, kenden we in Vlaanderen, mede omwille van de stemplicht, minder politieke mogelijkheden voor zogenaamd onconventionele, meer participatieve ‘nieuwe politiek’.

Wat is Independents for Frome, en waarom vindt Vandewalle dat een voorbeeld van democratie?

De Independents for Frome is geen klassiek samengestelde lijst geschoeid op een van de traditionele ideologieën, maar een coalitie van onafhankelijke raadsleden zonder partij-affiliatie of uitgesproken ideologie. De lijst bevat lokaal geëngageerde mensen, allemaal actief in hun eigen beroepsgroep of op het terrein van de sport, kunst en duurzaamheid. De partij streeft naar maximale participatie en inspraak van de bevolking. Een lijst van de bevolking, voor de bevolking, maar ook door de bevolking.
Het doel van de politieke partij Independents for Frome is niet meer de macht om te besturen, maar het faciliteren van de bevolking om actief mee te besturen. Het organiseren van vertrouwen in de burger. Het is het lokaal maken van de politieke macht en inzetten om mensen meer zeggenschap te geven over de beslissingen die hen raken in hun leven. Ze biedt de bevolking een doe-het-zelf bouwpakket aan en bouwt samen met hen aan de gemeenschap, vandaar de term ‘zelfbouw-democratie’.

Apache: Wat is democratie?

Wat vindt Marc Vanvelk het wezen van de democratie?

Democratie is het maatschappelijke gesprek waarin we afspraken maken over hoe we met elkaar omgaan en welke wetten we willen in een staat waar het goed is om te leven. Hier worden de verhoudingen van mens tot mens geregeld en dit belangt dus ieder individu aan. Deze regeling resulteert in wetten.

Wat verstaat Vanvelk onder Directe (of ware) Democratie?

In een ware democratie kunnen naast het parlement de burgers zelf wetsontwerpen indienen en die door het parlement of via referenda laten goed- of afkeuren. Zo kan rekening worden gehouden met alle lagen van de bevolking. Iedere burger heeft de mogelijkheid om via een gegarandeerd vrije en gelijke stem deel te nemen aan de wetsproductie. Zowel door hierin initiatieven te kunnen nemen als door erover te stemmen.

Wat schendt volgens Vanvelk het gelijkheidsprincipe in de huidige vorm van democratie?

Vandaag wordt onze democratie zwaar overheerst door economische belangen. De lobbymachine van multinationals beïnvloedt onze samenleving door onder andere de nationale (fiscale) wetgeving en mediaberichtgeving naar haar hand te zetten via slimme beïnvloedingstechnieken – tot omkoping toe. Dit is grensoverschrijdend gedrag van ‘het grote kapitaal’, dat het gelijkheidsprincipe behoorlijk schendt. De waakhondfunctie van het volk en een echt feedbacksysteem ontbreken dan ook totaal.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

De Oscars

Oeigoeren in China