Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Iraanse vrouwen rechten hun rug

Iraanse vrouwen rechten hun rug

En gooien hun hoofddoek af

13 oktober 2022

Bijna een maand geleden stierf de 22-jarige Koerdisch-Iraanse Mahsa Amini in een politiecel in Teheran, Iran. Ze was opgepakt door de zedenpolitie omdat die vond dat Amini zich niet kleedde volgens de strenge islamitische voorschriften. Hoewel de autoriteiten van Iran beweren dat de jonge vrouw stierf aan een eerdere aandoening, of een hartaanval, is het voor velen duidelijk dat ze bezweek aan de gewelddaden van de politie. Sindsdien staat heel Iran op zijn kop. Over heel het land braken er protesten uit tegen het strenge bewind van Ayatollah Ali Khamenei, en die protesten blijven voortduren. Ondanks dat het regime brutaal reageert en er al meer dan 150 doden zijn gevallen.

Kantelpunt

Hoewel het protest aanvankelijk bij vrouwen begon die hun hijab afgooiden en lokken van hun haar knipten, wordt het nu breed gedragen. Vrouwen, mannen, jongeren, ouderen, studenten, winkeliers, het lijkt er hoe langer hoe meer op dat iedereen het strenge islamitische regime kotsbeu is. Volgens Business AM zouden er zelfs politieagenten de protesten steunen. Khamenei krijgt zo een dikke middelvinger. De vraag is of deze protesten voor een kantelpunt kunnen zorgen.

Kritiek op islam is geen islamofobie

De uit Afghanistan afkomstige Madina Hamidi stoort zich op Doorbraak aan moslims die de kritiek op het streng islamitische regime in Iran afdoen als islamofobie. Bovendien vindt Hamidi dat het om meer gaat dan om de hoofddoek of zelfs de islam. Het gaat volgens haar om “alle slachtoffers wereldwijd wiens vrijheid beroofd wordt door religie.” Maar dat betekent niet dat ze tegen religie, of de islam is. Ze pleit voor een moderne lezing van de islam, zonder dwang of afkeer, zodat gelovigen hun eigen religiebeleving kunnen invullen, en andersdenkenden niet voor hun leven moeten vrezen.

Madina Hamidi © MH

Unieke protestbeweging

Ook Arezoo Moradi schrijft op Apache dat de protestbeweging breed gedragen wordt, en dat ze daarom uniek is. Vrouwen protesteren al veel langer tegen het regime, maar het is voor het eerst dat ze de steun krijgen van o.a. kunstenaars, studenten en burgeractivisten. Bovendien heeft het volk nog nooit op dergelijke schaal haar ongenoegen geuit. En het gaat verder dan enkel in Iran, want vrouwen over heel de wereld herkennen de strijd, en tonen solidariteit. Overal hebben ze genoeg van de patriarchale normen en het geweld op vrouwen. Maar ook mannen steunen het protest, want zij beseffen dat strijden voor vrouwenrechten ook voor hen vrijheid betekent.

Mahsa Amini (© Katrien Scheir)

Manifestatie in Brussel

Op 1 oktober vond er in Brussel een manifestatie plaats uit solidariteit met de Iraanse vrouwen. Lieven De Cauter trok er voor DeWereldMorgen heen, nam er foto’s en schreef enkele bedenkingen neer. Een van die bedenkingen gaat over het ontbreken van Belgische politieke of feministische organisaties, maar ook van de Turkse en Marokkaanse intelligentsia. Toch is De Cauter hoopvol voor Iran.

Foto: LDC

Vragen en discussiepunten

Business AM: Naderen de protesten in Iran een kantelpunt? “Dood aan de dictator” en politieagenten die mee protesteren

Veel mensen hameren erop dat je heel voorzichtig moet zijn met nieuws dat op sociale media verschijnt. Het gevaar voor fake news is groot. Toch zijn sociale media belangrijk om te weten te komen wat er zich precies afspeelt in Iran. Hoe kun je dat uit dit artikel afleiden?

De toegang tot Instagram en WhatsApp werd beperkt, en in sommige plaatsen werd het internet zelfs volledig afgesloten. Dat wijst erop dat het regime zich bedreigd voelt. Maar ook de Twitterberichten in dit artikel ontkrachten de berichten van de overheid als die stelt dat de protesten gelimiteerd zijn.
Je moet steeds heel voorzichtig zijn met berichten op sociale media, en steeds onderzoeken wie ze verstuurt om hun waarheidsgehalte te kunnen achterhalen. Maar als een regime de internetkraan dicht draait, betekent dat doorgaans dat sociale media meer waarheid verspreiden dan het regime zelf. Kijk wat dat betreft ook naar Rusland.

Doorbraak: Voor vrouw, leven en vrijheid of tegen islam?

Madina Hamidi zegt dat kritiek nu eenmaal bij het proces van alle soort kennisverwerving hoort. Ze wil daar onder andere mee zeggen dat je best kritiek moet kunnen uiten op religie, want kritiek is niet hetzelfde als haat of angst hebben voor religie.
Wat denken jullie daarvan?

Volgens Hamidi (maar niet alleen volgens haar) gaan de protesten in Iran niet enkel over de hoofddoek. Waar gaan ze dan nog over?

Het gaat concreet om een fundamenteel mensenrecht: de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst.
De huidige protesten in Iran leggen de ernstige schendingen van mensenrechten bloot die in naam van religie straffeloos worden voortgezet.

Is Hamidi dan tegen de islam?

Integendeel. “Het is een misvatting te denken dat steunbetuigers per definitie ook de hele islam terzijde wil schuiven. Als islamkritiek geuit wordt op basis van de analyse van religieuze teksten, en niet zozeer op persoonlijke interpretatie of mening, dan is er ruimte voor modernisering. Deze herziening en aanpassing van bepaalde oude teksten zou leiden tot vernieuwing en niet tot de ondergang van de islam.” Wat vind je trouwens zelf van deze stelling?

Apache: Straatprotest in Iran laat zich niet de kop indrukken

De Iraanse schrijver Hossein Noush Azar doet in dit artikel een opmerkelijke uitspraak. Weet je welke? En vind je die wel opmerkelijk?

“De enige manier om Iran te veranderen is via de vrouwen, die de helft van de bevolking uitmaken. Zij hebben vaak kinderen of jongere broers en zussen die geen toekomstperspectief hebben. De jongeren uit stedelijke gezinnen van de middenklasse zijn de pioniers van deze beweging.”

Arezoo Moradi schrijft dat er naast het feit dat ze bij vrouwen begonnen, nog iets speciaals is aan deze protesten. Wat is dat?

De vrijheidsdrang en de kwestie van de hijab hebben mensen over het hele land verenigd. Hoewel de regering al 43 jaar probeert om de bevolking te verdelen door het verschil tussen sjiieten en soennieten te benadrukken, keren alle etnische groepen zich nu tegen het regime. De stem van het volk weerklinkt vanuit alle steegjes van Teheran. De straten staan onder toezicht van de Islamitische Revolutionaire Garde. “Dood aan de dictator”, scanderen mannen en vrouwen die niet terugdeinzen.

Naast het beperken of afsluiten van het internet doet de regering nog veel meer om de protesten in de kiem te smoren. Wat doet het nog meer?

De ordetroepen schrikken er niet voor terug om kinderen te arresteren en zelfs te doden. Nika Shakarami (16) is een van de schoolkinderen die verkracht en vermoord werd. Iraanse veiligheidstroepen hebben haar lichaam gestolen en dat heimelijk begraven in een dorp, zo vertelden bronnen dicht bij de familie aan BBC Persian. Maar de meeste slachtoffers blijven anoniem omdat de familie de feiten niet durft aan te klagen.
Volgens Iran Human Rights (IHRNGO), de officiële Iraanse mensenrechtenorganisatie in Noorwegen, zijn tot nu toe minstens honderd mensen gedood, tientallen burgeractivisten en journalisten gearresteerd en meer dan drieduizend mensen opgesloten. Ten minste 41 mensen werden gedood door veiligheidstroepen bij botsingen die uitbraken in de stad Zahedan in de zuidoostelijke provincie Sistan-Baluchistan.

DeWereldMorgen: Grote solidariteitsmanifestatie met Iraanse vrouwen in Brussel

Lieven De Cauter vindt het jammer dat er geen feministische of politieke organisaties, laat staan feministen van Maghrebijnse afkomst, of Marokkaanse of Turkse intelligentsia aanwezig waren op de manifestatie in Brussel. Hij denkt te weten waarom dat zo is.

“Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat de hoofddoekkwestie er voor iets tussen zit. Links blijft worstelen met de hoofddoek. Lastig om hier in België het recht op een hoofddoek te verdedigen en dan pal achter het protest tegen de verplichte hoofddoek elders te gaan staan. Blijkbaar.”

UPDATE 17 oktober 2022
Op de kritiek van Lieven De Cauter dat feministische organisaties afwezig waren op de manifestatie reageert Els Flour van Furia vzw (feministische denktank en actiegroep) met het opiniestuk ‘Jawel, Belgische feministes zijn solidair met de strijd in Iran’.

Extra service

De geschiedenis van Iran is boeiend en extreem. Dat is althans wat wij hier in het westen doorgaans voorgeschoteld krijgen. Want hoewel het voor de Iraanse bevolking nog veel extremer is, mensen zoeken en wroeten overal ter wereld om het leven leefbaar te houden. Dat doen de Iraniërs ook. Al decennia lang. Aan de hand van dans als kunstvorm schetste Ines Minten in 2019 op rekto:verso een mooi, verhelderend beeld van hoe mensen omgaan met beperkingen en censuur die opgelegd worden door een overheid. En hoe de (r)evolutie van de dans doorheen de geschiedenis van Iran wellicht heeft bijgedragen tot de protesten van vandaag.