Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Cuba

Cuba

Strak klimaatplan, toch willen mensen weg

7 december 2022

Over het Caraïbische eiland Cuba zijn de meningen danig verdeeld. Niet het minst omwille van het strenge communistische regime dat in 1959 na een revolutie geïnstalleerd werd door ondermeer Fidel Castro (die van 1965 tot 2011 het land leidde) en Ernesto ‘Che’ Guevara. Het land voorziet in degelijk gratis onderwijs en gezondheidszorg, maar er zijn heel wat mensen die de vele onvrijheden van een communistisch regime niet kunnen aanvaarden, en het land ontvluchten. Wat het Cubaanse regime van vandaag wel onderscheidt van bijvoorbeeld dat van ons, is dat ze een klimaatplan hebben ontwikkeld dat gebaseerd is op wetenschap, met inspraak van de bevolking. Uit noodzaak, want hoewel er in de Caraïben nauwelijks CO2 wordt uitgestoten, krijgt dat gebied wel de volle laag van de gevolgen van de klimaatopwarming in de vorm van verwoestende orkanen en een stijgende zeespiegel.

100 jaar om de zee te stoppen

Dat is de titel van het boek dat Julie Steendam en Isabelle Vanbrabant samen schreven na een lang bezoek aan Cuba, waarbij ze de impact van de klimaatverandering op het eiland onderzochten. Ze bezochten onder andere de oude toeristische trekpleister Guanabo aan de oostkust van Cuba, waar de zee de afgelopen decennia al dertig meter landinwaarts getrokken is. Liesbet De Kock sprak met Steendam en Vanbrabant voor Apache, en ontdekte dat de titel van het boek verwijst naar de tijd die de Cubanen zichzelf geven om met een strak klimaatplan de gevolgen van de klimaatverandering te beperken.

In Cuba zijn al heel wat kustdorpen opgeslokt door de golven. Tegen 2100 zouden er nog eens 122 dorpjes verdwijnen door de klimaatopwarming. (© Julie Steendam)

Politieke en economischce crisis

Ook Arne Gillis trok naar Guanabo, maar dan voor MO*. Daar zag hij veel kitesurfers met kleurige zeilen. De surfers beoefenen deze sport niet alleen voor hun plezier, een aantal van hen wil zoals hun grote voorbeeld Pablo Mantilla de oversteek naar de VS wagen. Mantilla deed er met zijn kite zes uur over om een strand van Miami te bereiken. Cuba verkeert in een zware politieke en economische crisis waardoor voedsel, energie en medicijnen zeer schaars zijn. Het afgelopen jaar vertrokken al 200.000 Cubanen richting VS.

Nagenoeg lege supermarkt in Cuba. (CC BY-NC-ND 2.0) Jon Bowen

Moros y Christianos

Op Doorbraak wil Alain Grootaers vertellen over hoe hij hier in België in een Cubaans restaurant was gaan eten. In de plaats daarvan haalt hij herinneringen op aan een reis naar Cuba die hij ooit maakte, en hoe hij niet meteen onder de indruk was van de Cubaanse keukengewoonten. Het dieet bestond voornamelijk uit Moros y Christianos, Moren en Christenen, bonen en rijst. Voor enkele dollars kon er af en toe een kippetje bij.

Havana, Cuba. (CC BY-SA 2.0) Pedro Szekely

Vragen en discussiepunten

Apache: Nog een COP: biodiversiteitstop start met hoge ambities

Van waar komt de titel van het boek ‘100 jaar om de zee te stoppen”?

De titel verwijst naar het klimaatadaptatieplan van de Cubaanse overheid dat in 2017 in werking trad. Dat plan blikt een eeuw vooruit, tot 2100, en is gebaseerd op een heel gedetailleerde analyse van de klimaatverandering in Cuba. Gemeente per gemeente, kuststrook per kuststrook werd de huidige en te verwachten schade in kaart gebracht. Tot waar zal de zee komen in 2050, in 2070, in 2100? Hoe zal het zitten met de watervoorraden?

Waarom vinden de auteurs hun boek er een van hoop?

Cuba is een land dat echt in de frontlinie ligt van de klimaatverandering. Zij hebben wel een plan, zij hebben wel de oefening gemaakt. Wat staat ons te wachten en wat kunnen we doen? Het toont aan dat onze overheid weinig excuses heeft. Als een land als Cuba, dat zo weinig financiële middelen heeft, dat soort aanpassingen kan doen. Dat geeft hoop.

Wat zijn de gevolgen geweest van de kolonisatie van Cuba? Vanaf de tijd dat het eiland bezoek kreeg van Columbus.

Columbus heeft mee de kolonisatie van Cuba ingezet, en heeft er allemaal suikerrietplantages van gemaakt. Veel later, na de Haïtiaanse opstand, zijn heel wat Franse kolonisatoren naar Cuba getrokken, en werd het land verder leeg geplunderd. Het volledige ecosysteem werd verwoest.
Toen Cuba werd veroverd, bestond het voor 97% uit regenwoud. Op het moment van de Cubaanse revolutie in het midden van de vorige eeuw bleef daar nog 14% van over. De bossen werden gekapt om het hout te gebruiken. De Tainoides, de inheemse bevolking, was intussen volledig uitgeroeid.

Wat is een groot verschil tussen Cuba en België m.b.t. klimaatactie?

Wij zijn minder voorbereid op die extreme weerfenomenen. We denken nog altijd dat dat iets is voor in het Zuiden, of voor binnen vijftig jaar. Maar kijk naar de overstromingen in Wallonië en de Oostkantons twee jaar geleden.
“Het meest schokkende was dat mensen niet gewaarschuwd waren. Hevige regenval is te voorspellen, daar zijn cijfers over. Maar niemand werd gewaarschuwd, niemand werd geëvacueerd, nadien kwam er geen gecoördineerde aanpak en wilden verzekeringsmaatschappijen de schade niet, of niet volledig, terugbetalen.”
“Net voor die ramp werd in België enorm geknipt in de civiele bescherming, en dat is nog steeds niet rechtgetrokken. In Cuba is er op elk bestuursniveau een afdeling van de civiele bescherming, en er is ook vanuit de overheid een beleid om materiële schade te vergoeden. Mensen in kustgebieden krijgen zelfs gratis een nieuw huis aangeboden in het binnenland.”

MO*: Cubaanse exodus was nog nooit zo groot

Wat zijn volgens Arne Gillis de oorzaken van de politieke en economische crisis waar Cuba zich in bevindt?

– De pandemie deed de toeristendroom opdrogen en betekende niets minder dan een kaalslag voor Cuba’s belangrijkste economische sector. Zowel de regering als Cubanen zelf zijn in hoge mate afhankelijk van toeristendollars.
– Trump zette tijdens zijn ambtstermijn Cuba op de lijst van staten die terrorisme sponsoren. Daardoor werd het voor Cubaanse Amerikanen moeilijker om geld te sturen naar familieleden in Cuba. Trumps beslissing kwam boven op een Amerikaans embargo dat het handelsverkeer tussen de VS en Cuba al sinds 1962 beperkt. Volgens sommige schattingen zou de Cubaanse economie daardoor 1,1 miljard dollar zijn misgelopen.
– Ook de steun van de Venezolaanse regering, een belangrijke bondgenoot van Cuba, verminderde. Die steun kwam er vooral in de vorm van gesubsidieerde olie.

Het onderwijssysteem, de gezondheidszorg, … het zijn grote voordelen van het Cubaanse regime. Toch wringen er behoorlijk wat schoentjes, volgens een kitesurfer. Wat is het probleem?

‘De overheid zorgt voor je tot op een bepaald niveau. Maar waag het niet je kop boven het maaiveld uit te steken. Stel je geen vragen. Onderneem niets.’
‘Het kapitalisme zal zijn eigen problemen hebben, maar het communisme gaat simpelweg in tegen de menselijke natuur. Wij willen vooruit, snap je? Maar we mogen niet,’ zegt de jongeman voor hij in de golven verdwijnt.

Nicaragua heeft goede redenen om mild te zijn ten opzichte van Cubanen die via dat land naar de VS willen. Maar ook Cuba zelf is niet zo gekant tegen het vertrekken van haar burgers. Waarom niet?

De staatskist is nagenoeg leeg en de Cubaanse overheid kan de bevolking amper basisgoederen geven. Door mensen te laten vertrekken heb je simpelweg minder monden te voeden.

En wat is het voordeel voor de VS van gezonde, hoogopgeleide migranten uit Cuba?

Door migranten te verwelkomen, veroorzaken de VS een braindrain die het Cubaanse politieke project ondermijnt.

Doorbraak: Voor de eerste keer eten bij het restaurant van een Cubaan

Dit is ogenschijnlijk geen journalistiek stuk. Volgens mij is het dat wel. Waarom zou dat zo zijn?

Het is een heel persoonlijk verhaal, met wat humor. Door die humor wijst de auteur op het dagelijkse leven onder een communistisch regime. Dat zet aan tot nadenken. Het is duidelijk dat de auteur dat communisme niet zo leuk vindt, wat dan weer min of meer overeenkomt met het ideologische uitgangspunt van Doorbraak, en dat is zeker niet links, laat staan communistisch gezind.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Luchtvervuiling

Suggesties voor een voorspoedige toekomst