Gevolgen van oorlog in Oekraïne

reiken verder dan je denkt

01 februari 2023

*** 

Geen oorlog zonder verwoestende gevolgen. Ook de oorlog in Oekraïne niet. In dit zeer uitgebreide themadossier, dat daarom opgesplitst is in twee delen, kijken de verschillende media op hun eigen specifieke journalistieke manier naar wat de neveneffecten zijn van de oorlog in Oekraïne. En die reiken verder dan je denkt.

DEEL 1

1. Confrontatie met NAVO

Op DeWereldMorgen schrijft Ludo De Brander dat de beslissing van Duitsland om tanks te leveren aan OekraÏne kan leiden tot een rechtstreekse confrontatie tussen Rusland en de NAVO. Het valt immers niet te ontkennen dat de NAVO-landen steeds meer betrokken geraken bij de oorlog. Niet alleen door wapens te leveren, maar ook met inlichtingen, adviseurs en trainingen. Dat is geen goede evolutie, want leidt enkel tot veel bloedvergieten, en beperkt het uitzicht op duurzame vrede.

Training Oekraïens leger. (CC BY 2.0) Anthony Jones

2. Russische landmijnen

Zelfs al zou deze oorlog snel voorbij zijn, dan nog zal tot heel ver in de toekomst het leven van Oekraïners moeilijk en gevaarlijk blijven. Dat komt doordat het Russische leger overal waar het komt landmijnen achterlaat. Maar vandaag al beperken die landmijnen de bewegingsvrijheid van hulpverleners. Zo kunnen mensen niet geëvacueerd worden, of worden ze afgesloten humanitaire hulp. Eerst moeten die landmijnen onschadelijk gemaakt worden, maar dat is een werk dat jaren kan duren. Dat meldt het Rode Kruis aan Business AM.

Landmijn (CC BY-NC-ND 2.0) Kenny Lam

3. Indirecte doden

Dit al wat oudere artikel van Tanya Lewis op EOS beschrijft hoe een oorlog niet alleen direct verwoestend uithaalt, maar richt zich op de indirecte gevolgen van de oorlog. Gevolgen die nog jaren, wellicht decennia zullen aanslepen. Er is niet alleen de aanwezigheid van het coronavirus, maar ook ziektes als polio, tbc, en mazelen zijn aan een stijle opmars bezig in Oekraïne. Dat komt mede door de intensieve bombardementen op ziekenhuizen en apotheken. Daarnaast spreekt Lewis over de indirecte doden als gevolg van indirecte trauma’s. Die overstijgen nog de directe doden tijdens een conflict.

Verwoest gebouw in Novoselivka, Oekraïne. (CC BY-ND 2.0) UNDP Ukraine

4. Vernietiging van de natuur

In 1996 werd ecocide door het Statuut van Rome omschreven als ‘doelbewuste aanvallen die wijdverspreide, langdurige en ernstige schade veroorzaken aan de natuurlijke omgeving’, en kan als het onderdeel uitmaakt van een oorlogsmisdaad vervolgd worden door het Internationaal Strafhof. Babs Verhoeve schrijft op MO* dat de Oekraïense president Zelenski ertoe oproept om Poetin te vervolgen voor ecocide, en dat Eurocommissaris Frans Timmermans zoveel mogelijk bewijs daarvoor wil verzamelen. Karim Khan, openbaar aanklager van het Internationaal Strafhof, startte een onderzoek tegen ‘mogelijke misdaden die gebeuren tijdens de oorlog’.

De bodem wordt op grote schaal verontreinigd met gevaarlijke stoffen. ( CC BY-ND 2.0) UNDP Ukraine Oleksandr Ratushniak

DEEL 2

5. Rehabilitatiecentrum in Charkov

Simon Clément bezocht voor Apache een rehabilitatiecentrum in Charkov, de tweede grootste stad van Oekraïne, en maakte er een fotoreportage. Bezoekers van het centrum zijn soldaten met fysieke of mentale verwondingen, maar ook burgers. De aangeboden therapieën zijn niet allemaal even wetenschappelijk onderbouwd, maar alles is goed om de soldaten zo snel mogelijk terug naar het front te sturen.

Deze nagemaakte zoutmijn is het platform voor zogenaamde speleotherapie, bedoeld om de ademhaling weer onder controle te krijgen. © Simon Clément

6. Russen in België

Je zult vandaag maar Rus zijn en in België wonen. Ben je voor of tegen Poetin? Voor of tegen de oorlog? Of word je van meet af aan al in een kamp gestoken waar je niet noodzakelijk in thuis hoort? Wout Impe sprak voor StampMedia met enkele Russen, maar ook met Belgen met Russische roots. Daaruit blijkt dat er geen zwart/witverhaal is. Al zegt Wim Coudenys, professor Russische en Europese geschiedenis aan de KU Leuven, dat het nationalisme onder de Russen de afgelopen tien jaar sterk is toegenomen.

Russisch paspoort (CC BY 2.0) http://www.wellingtonstrav

7. Het oorverdovende en gruwelijke geluid van stilte

Er heerst stilte in Oekraïne, schrijft Kateryna Botanova op rekto:verso. Een oorverdovende en gruwelijke stilte. Botanova is een Oekraïense cultuurcriticus die in Basel, Zwitsterland woont. Niet dat het stil is in Oekraïne, maar wat Botonova bedoelt is dat er geen kunst meer wordt gemaakt omwille van de oorlog. En als er nog kunst gemaakt wordt, is die fundamenteel anders dan voorheen. En wat zou er gemaakt zijn als er geen oorlog was geweest?

Alevtina Kakhidze, Cancel Russian culture. 2022, published on Facebook. Image courtesy of the artist Alevtina Kakhidze.

8. Soldatenverhalen

Ardy Beld tekende voor Doorbraak verhalen op van Oekraïense soldaten aan het front. Door de gruwel heen proberen ze zich staande te houden door grappige of huiveringwekkende anekdotes te vertellen.

© Wikimedia Commons

Vragen en discussiepunten

DEEL 1

1. DeWereldMorgen: Opbod rond wapenleveringen biedt geen uitzicht op duurzame vrede 

2. Business AM: Rode Kruis: “Landmijnen zullen nog zeker tientallen jaren een bedreiging vormen voor bevolking van Oekraïne”

3. EOS: Hoe de oorlog in Oekraïne indirecte doden veroorzaakt

4. MO*: ‘Een veroordeling voor ecocide in oorlogstijd zou een primeur zijn’

DEEL 2

5. Apache: Elke therapie is goed om Oekraïense soldaten mentaal op te lappen

6. StampMedia: Hoe lastig is het om vandaag Rus te zijn in het Westen

7. rekto:verso: De Oekraïense kunst die werd vernietigd, en de kunst die er nooit kwam

8. Doorbraak: Het echte leven aan het Oekraïense front