Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » 1 jaar oorlog in Oekraïne

1 jaar oorlog in Oekraïne

Kans op vrede lijkt ver weg

01 maart 2023

Op 24 februari was het één jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. We zijn vandaag meer dan 300.000 dodelijke slachtoffers verder, maar geen stap richting einde van de oorlog. In dit themadossier kijken we naar de mogelijke oorzaken van de oorlog, maar wordt de vraag ook gesteld of oorlog voeren noodzakelijk is om vrede te bereiken, zoals heel vaak wordt beweerd. Een blik op het verleden, meer bepaald op WO I, is ontluisterend.

NAVO draagt verantwoordelijkheid

De Amerikaanse economist, politiek analist en diplomaat Jeffrey D. Sachs vertelt op Doorbraak dat het officiële verhaal van een een niet-uitgelokte oorlog, niet klopt. Volgens Sachs draagt de NAVO, en bij uitbreiding de VS, de verantwoordelijkheid ervan door te beslissen om uit te breiden naar Oekraïne en Georgië. En, zo zegt Sachs, de enige manier om de oorlog te beëindigen is door dat niet te doen, en zo Rusland uit Oekraïne te doen vertrekken.

Jeffrey D. Sachs Foto: WikiMedia Commons

Niet alleen NAVO, maar ook Russisch expansionisme

Aan MO* vertellen de professoren Dries Lesage en Goedele De Keersmaeker (Universiteit Gent) dat het te eenvoudig is om alle schuld bij de NAVO te leggen. Die heeft zeer zeker een verantwoordelijkheid, en de Amerikanen zijn zeer arrogant geweest ten opzichte van Poetin, maar we mogen ook niet blind zijn voor het eeuwenoude Russiche expansionisme, of uitbreidingsdrang. Oost-Europese landen willen zich daardoor aansluiten bij het westen, maar daar is (o.a. door de NAVO) heel slecht mee omgegaan, zodat Poetin hoe langer hoe meer radicaliseerde.

Collage: MO* Public Domaine (vlnr: George Bush Sr., George Bush Jr., Xi Jinpin, Michael Gorbatsjov, Vladimir Poetin, Boris Jeltsin)

Vrede is moeilijkste, maar minst naïeve optie

Op DeWereldMorgen is Thomas Decreus het niet eens met het dominante idee dat oorlog een oplossing kan zijn voor een conflict. Na een jaar van oorlog, en honderdduizenden doden, is het einde van de oorlog nog lang niet in zicht. Decreus zegt dat oorlogen nooit eindigen met overwinningen. Hij vindt het hoog tijd dat het pacifisme (het afwijzen van geweld) naar voor moet geschoven worden. Want vrede is dan wel de moeilijkste optie, het is de minst naïeve.

Foto: Vredesactie

Twee vredesbetogingen

Wim De Jonge brengt op Apache verslag uit van niet één, maar twee vredesbetogingen afgelopen weekend. Het toont aan dat de vredesboodschap niet eenduidig te brengen is. Maar ook dat een ‘vredesbeweging’ geen eenduidig gegeven is. Bovendien bracht geen van de twee betogingen massaal veel volk op de been.

Vredesbetoging op zondag 26 februari 2023 (© Simon Clément)

WO I, bijna tien miljoen doden

EOS toont met enkele hallucinante cijfers en andere gegevens van WO I aan hoe uitzicht- en zinloos een oorlog is. Bijna tien miljoen doden tussen 1914 en 1918. En waarom?

Vragen en discussiepunten

Doorbraak: Jeffrey D. Sachs: ‘Het Oekraïens conflict ging altijd om de NAVO’

De Maidanrevolutie van 2014 in Oekraïne deed de verkozen, maar Russisch gezinde president Viktor Janoekovitsj opstappen. Wat gebeurde er toen, volgens Sachs?

Er kwam een Rusland vijandig gezind bewind aan de macht, met steun van de VS en Europa en in strijd met de Oekraïense grondwet. In Sachs’ analyse paste die revolutie perfect in het Amerikaanse plaatje, waarbij de VS ernaar streeft om de NAVO zover mogelijk naar het Oosten op te laten schuiven. De bedoeling zou zijn om een einde te maken aan de Russische invloedssfeer. De VS verdraagt namelijk geen bedreigingen tegen de eigen hegemonie.

Welke conclusie trekt Sachs met betrekking tot de oorlog?

‘Het draait om de NAVO. Dat is al die tijd zo geweest. Het gaat om de uitbreiding van de NAVO, om de Krim, het feit dat westerse controle over Oekraïne Rusland machteloos terugdringt in een uithoek van Eurazië. Dáár gaat het om.’

Wat denkt Sachs over de rol van Europa?

‘Ik bespeur eerlijk gezegd geen enkele vorm van wijsheid bij de Europese leiders. Europa is in een Amerikaanse val gelopen: ik zie Europa dan ook als de grote verliezer in dit conflict.’

MO*: ‘We onderschatten dat het hier om authentiek Russisch imperialisme gaat’

Hoe zijn we volgens professoren Lesage en De Keersmaeker in deze situatie terechtgekomen?

Er zijn twee dingen. Een enorme Amerikaanse arrogantie, meer dan iets anders. De VS hebben met de inval in Irak van 2003 de rol van de VN-Veiligheidsraad naast zich neergelegd. Ze zijn alleen doorgegaan, samen met de Britten. Zo schep je een precedent.
Aan de andere kant denk ik ook dat Rusland na de val van de Sovjet-Unie zeer gefrustreerd was en dat we Poetin verkeerd hebben ingeschat. Ik denk dat we Rusland te weinig kennen, dat we te weinig weten wat er leeft in Rusland.

Door de Russische bevolking wordt er niet zo gesproken over de vermeende bedreiging van de NAVO. Wat is er volgens de professoren dan eerder aan de hand?

De professoren vinden het een authentiek Russisch imperialisme dat Oekraïne wil inlijven. Mensen in Oost-Europa wilden in meerderheid lid worden van de NAVO omdat er een eeuwenlange ervaring is met Russisch expansionisme. Zoiets kruipt je in de kleren. Daarom was er die authentieke vraag om daar definitief bescherming tegen te vinden. Er zijn geen duizend manieren om die te bekomen. De NAVO biedt dan een antwoord.

Hoe kunnen we, volgens professor Lesage de oorlog beëindigen?

Extra bewapening van Oekraïne leidt niet noodzakelijk tot escalatie. Als Poetin voelt dat Oekraïne standhoudt dankzij de steun van het Westen, ben ik er minder zeker van dat hij nog de confrontatie zal aangaan. Vanuit die sterke positie kan je onderhandelen. Maar ik heb geen glazen bol.
Dat alles mag niet blind gebeuren vanuit het Westen, je moet voortdurend afwegen. Als het te gevaarlijk wordt, moet je bijsturen. Opstaan tegen agressie, zo leert ons de Tweede Wereldoorlog, doet altijd pijn.

DeWereldMorgen: Na één jaar oorlog hebben de haviken nog altijd ongelijk

Thomas Decreus stelt dat oorlogen geen winnaars of nieuwe orde produceren, maar alleen leiden tot een proces van gewelddadige en blijvende desintegratie. Wat stelt hij dan voor?

Het is belangrijk het hoofd koel te houden. Wat we nodig hebben is een analyse die nuchter is, maar tegelijk ongenadig blijft voor de oorlogspropaganda en desinformatie waarmee we permanent worden belaagd.

Decreus zegt dat elk weldenkend mens Oekraïne steunt. Hij noemt het de heroïek en oorlogsromantiek waarmee het enthousiasme voor deze oorlog wordt hooggehouden. Maar waartoe dient dat alles, volgens hem?

Het dient uiteindelijk om de fundamentele zinloosheid van oorlog te verbergen. De namen van de gesneuvelden zullen ontbinden tot vergetelheid, de plaatsen waarom werd gevochten zullen sneller dan we kunnen vermoeden opnieuw worden wat ze waren: naamloze stukken land.
En wanneer de tijd zijn werk doet zal niemand nog precies kunnen vertellen waarom honderdduizenden liters bloed moesten vergoten worden voor wat feitelijk met enkele pennentrekken viel op te lossen.
Naast de wreedheid is vooral deze uiteindelijke zinloosheid van de oorlog onverdraaglijk. Of misschien is dat net de essentie van haar wreedheid.

Wat stelt Decreus tegenover oorlog? (geen instinker!)

Het is utopisch om te denken dat je oorlog kan vermijden door middel van oorlog, agressie kan tegengaan door bewapening. In het beste geval kan je zo tot een bestand komen, maar een bestand is niks anders een moment binnen de oorlogslogica.
Wat moet nagestreefd worden is vrede. Vrede is altijd een breuk met de oorlogslogica zelf en de orde die haar reproduceert. Die breuk bewerkstelligen is uiteindelijk en altijd de enige realistische optie.

Apache: Twee vredesbetogingen, minstens evenveel botsende visies

Afgelopen weekend trokken er twee vredesbetogingen door de straten van Brussel. Wat was volgens oud VRT-journalist Johan Depoortere, die jarenlang correspondent in Rusland was, het verschil tussen de twee betogingen?

“De betoging van gisteren (zaterdag; red.) was geen vredesbetoging, het was een betoging voor oorlog. Als de betogers rekenen op een totale overwinning van Oekraïne tegen de kernmacht Rusland, leven ze ofwel in een droomwereld waar zelfs het Pentagon niet in gelooft, of sturen ze bewust aan op een atoomoorlog die niet alleen Oekraïne, maar heel Europa zou vernietigen.”

Thomas Weyts, de organisator van de betoging op zaterdag, beaamt dat er gepraat zal moeten worden om de oorlog te kunnen beëindigen. Hoe ziet hij dat precies?

“Liefst zoals de Vietnamezen dat geleerd hadden van China, van Mao: ‘vechten-onderhandelen-vechten-onderhandelen’. Wat we kunnen doen aan de onderhandelingstafel hangt voor een deel af van de militaire en politieke krachtsverhoudingen op het terrein.”

EOS: Eerste Wereldoorlog in het kort

Wat gebeurde er op 25 oktober 1914, nauwelijks drie maanden na het uitbreken van WO I, en wat was het gevolg daarvan?

Koning Albert I geeft op 25 oktober het bevel om de IJzervlakte onder water te zetten en stuit daarmee het Duitse offensief. Beide partijen graven zich daarna letterlijk in. De loopgraven van het westelijke front lopen over honderden kilometers, van de Noordzee tot helemaal in Zwitserland. Tot 1918 zal er nauwelijks iets veranderen aan de patstelling. Dankzij het gebruik van mitrailleurs zijn de verdedigers voorgoed in het voordeel tegen zij die soms met duizenden tegelijk de loopgraven uitgejaagd werden, een zinloze dood tegemoet.
Op 11 november 1918 zwijgen eindelijk de wapens. Bijna tien miljoen soldaten hebben het er niet levend afgebracht.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Aardbeving in Turkije en Syrië

Waterstof