Stikstof

Politieke crisis ontmijnd, maar vaart de natuur er wel bij?

15 maart 2023

***

Na veel geruzie, opgeschoven deadlines, en politieke benen die stijf gehouden werden, is er eindelijk een stikstofakkoord. Dat was nodig, maar waarom dat nodig was, lijkt dubbel. Gaat het over het milieu, de landbouw, of de industrie? Vaart de natuur er wel bij? Of gaat het toch eerder over het politiek overleven, en/of positioneren van partijen en/of politici binnen de Vlaamse regering? Dit themadossier probeert met duiding, opinie en analyse klaarheid te scheppen.

 

Elegante oplossing

Het onderhandelen van dit stikstofakkoord was vooral een potje armworstelen tussen N-VA en CD&V. De twee struikelblokken voor CD&V waren enerzijds de vraag om landbouw en industrie gelijk te schakelen m.b.t. de beoordeling van de stikstofuitstoot, en anderzijds de mogelijkheid voor boeren om uitstootrechten te kunnen overnemen van boeren die stoppen, het zogenaamd extern salderen. Wouter Verschelden schrijft op Business AM dat er een elegante oplossing is gekomen voor de twee problemen: ze worden onderzocht. Dat betekent dat een Milieu Effecten Rapport (MER) uitsluitsel zal moeten geven. Maar of deze oplossing echt wel zo elegant is voor alle betrokkenen, is heel twijfelachtig.

Vlaams minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) Foto: joris bulcke, CC BY 3.0 NL via Wikimedia Commons

 

Impact op natuur is beperkt

In een opiniestuk op DeWereldMorgen zijn natuur- en milieuorganisaties gematigd positief over het bereikte akkoord. Het goede nieuws is dat er 3,6 miljard euro uitgetrokken wordt voor natuurherstel, uitkoopregelingen en investeringssteun voor boeren. Het slechte nieuws is dat het maar 3,6 miljard is, zeker in vergelijking met de 31 miljard euro die Nederland ervoor veil heeft. Maar ook het blinde optimisme in de technologie baart zorgen, omdat er niet op lange termijn wordt nagedacht over hoe de landbouw echt te verduurzamen, en zo de impact op de natuur eerder beperkt is.

Tractor met mestkar. Afbeelding van Pascvii via Pixabay

 

Onwerkbaar kluwen

Wat is nu exact het verschil tussen landbouw en industrie, waar CD&V zo zwaar aan tilt? Steven Vanden Bussche legt op Apache uit dat stikstof uit twee delen bestaat: ammoniak en stikstofmonoxide. De ammoniak wordt voornamelijk door de landbouw uitgestoten, en daalt lokaal weer neer, terwijl industrie, maar ook het verkeer, meer stikstofmonoxide uitstoot die veel minder lokaal neerdaalt. Daarom mag de landbouw minder stikstof uitstoten dan de industrie. Maar er is meer, schrijft Vanden Bussche: de regels gelden voor natuurgebieden. Maar er zijn twee soorten natuurgebieden, nl. de Natura 2000-gebieden die onder Europese regelgeving vallen (de Habitatrichtlijn), waar het stikstofakkoord aan moet voldoen, en er is het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN), dat onder het Vlaams Natuurdecreet valt. Daar is onvermijdbare schade verboden. Uiteraard bestaat er overlap tussen beide gebieden wat voor een onwerkbaar kluwen dreigt te zorgen.

Vooral heide en veen krijgen het hard te verduren onder stikstof. (Joran Quinten (Pexels))

 

Superorganisme

In heel het debat rond stikstof en mest houdt de politiek geen rekening met de bodem, stelt Louis De Jaeger op MO*. De bodem is volgens De Jaeger een superorganisme bestaande uit een verzameling bacteriën, schimmels, spinachtigen, regenwormen en nog veel meer. Dat bodemleven is in staat om CO2 op te nemen, maar ook stikstof. Bovendien houdt dat bodemleven ook een pak ziektes tegen. Waarom technologie inschakelen als de natuur een gratis oplossing biedt, vraagt De Jaeger zich af. Hij pleit ervoor om van het bodemleven een beschermde diersoort te maken.

Foto: Daniel Watson (Pexels)

 

Vragen en discussiepunten

Business AM: Hoe het scenario van een ‘ministeriële instructie’, waarbij Demir alleen alles zou beslissen, de boel deed kantelen: plots kon cd&v wél twee cruciale knelpunten netjes laten parkeren in onderzoek

De N-VA en de CD&V hebben elkaar gevonden in het Milieu Effecten Rapport. Maar ze geven daar wel elk een andere inhoudelijke invulling aan. Wat is die van de N-VA?
CD&V heeft door die MER’s helemaal geen zekerheid. Want bij N- VA is men er nogal gerust op dat de experten die zo’n MER gaan moeten maken, brandhout zullen maken van een gelijke behandeling van landbouw en industrie. Dat felbevochten punt, waar CD&V nu instemt met een voorwaardelijk akkoord, komt er volgens hen dus nooit.
“We hebben de experten, die dan niet gelinkt zijn aan de Boerenbond, al eens gevraagd om het scenario van CD&V op papier te zetten, mét gelijke normering. “Fraude kunnen we niet op papier zetten“, was het antwoord dat we terugkregen. Zegt dat genoeg?”
Wouter Verschelden zegt dat er een pijnlijke vaststelling is, een mogelijke reden waarom CD&V het spel zo hard gespeeld heeft. Wat is die pijnlijke vaststelling?
Heel vorige en deze week communiceerde de CD&V-top intern “dat er een peiling liep” en dat men dus moest er alles aan doen om zo goed mogelijk voor de dag te komen, én media-aandacht te rapen. Die mantra werd telkens herhaald, tot en met de dagen “tot wanneer de peiling zou lopen”. Tegelijk werd ook volop geïnvesteerd in betalende campagnes op Facebook, met de ‘stoere’ standpunten inzake stikstof.
Het verklaart deels de harde houding van de christendemocraten, alvast in hun communicatie, afgelopen week. Vervolgens zou de peiling ergens midden deze week beëindigd zijn. Navraag bij de twee grote media-blokken die peilen (HLN en VTM enerzijds, en de VRT en De Standaard anderzijds) leert dat niemand een peiling lopen had in deze periode.
En wat heeft de oppositie bij monde van Bruno Tobback (Vooruit) over het akkoord te zeggen?
“Dit is in grote lijnen gewoon hetzelfde akkoord dat een jaar geleden op tafel lag, met als grote verschil dat men er nu voor kiest om de effecten die het moeilijkst liggen voor CD&V over de verkiezingen te tillen. Definitieve oplossingen voor het stikstofprobleem zullen nu gewoon nog meer tijd vragen. Er is dus weinig tot niks veranderd tegenover een jaar geleden. Ondertussen heeft het gebakkelei voor de galerij alleen de kranten gevuld en bleef het beleid achter.”

DeWereldMorgen: Stikstofakkoord belangrijke eerste stap naar natuurherstel maar zet landbouw niet op duurzaam spoor

Waarom blijft, volgens DeWereldMorgen, de impact op de natuur eerder klein met dit akkoord?
De cruciale rol van natuurherstel dient best breder en integraler bekeken te worden zodat álle natuur naar waarde geschat wordt, en niet enkel het kleine percentage beschermde natuurgebieden. Gezien de middelen nu enkel ingezet worden voor het kleine percentage Europees beschermde natuur blijft de impact voor de natuurkwaliteit in heel Vlaanderen eerder beperkt. Bovendien werkt dit natuurherstel enkel indien de stikstofdepositie afdoende daalt, zo niet blijft het dweilen met de kraan open.
De milieu- en natuurorganisaties zijn niet zo wild van de technofixes, de focus op technologische maatregelen. Ze leiden af van de grondoorzaak van deze crisis. Wat is die grondoorzaak?
De import van stikstof in de vorm van veevoer en kunstmest worden in het akkoord niet aangepakt.

Apache: Stikstofdiscussie over uitzonderingen mist de essentie

Waarom vindt het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek de uitstoot van ammoniak schadelijker dan de uitstoot van stikstofmonoxide?
Ammoniak slaat lokaal neer, dicht bij de vervuilingsbron en is daarom schadelijker voor de natuur in de buurt. Bovendien kan ammoniak ook wegvloeien naar beken en rivieren als er meer mest en urine op de velden komt dan planten nodig hebben. Een deel van de ammoniak komt overigens ook als fijnstof vrij.
Het stikstofakkoord richt zich op landbouw en industrie. Dit artikel toont aan dat ook andere sectoren, zoals de bouw, er rekening mee moeten houden. Zo werd een verkavelingsvergunning in Buggenhout vernietigd. Waarom?
De verkavelaar maakte zich ervan af met de vermelding dat de acht kavels op “ruime afstand van natuurgevoelige gebieden liggen” en dat hij geen impact “verwacht”. Een concrete afweging ontbrak, zowel op basis van de PAS als de VEN-toets, merkte de Raad voor Vergunningsbetwistingen op.

MO*: Waarom ik een microscoop geef aan Zuhal Demir

Louis De Jaeger zegt dat er gevaar dreigt voor dat superorganisme dat de bodem is. Waar schuilt dat gevaar?
De vruchtbare aarde gaat in sneltempo achteruit doordat de samenleving boeren dwingt om de aarde uit te persen om meer en goedkoper voedsel te produceren. Ploegen, pesticiden en chemische bemesting zijn hier de wapens van massadestructie. De landbouwindustrie wordt hier beter van, maar de boer, natuur en burger allesbehalve.
Waarom is dat bodemleven eigenlijk zo belangrijk?
Wetenschappers hebben ontdekt dat planten tot 20 % van de CO2 die ze opnemen uit de lucht via hun wortels als suikers cadeau geven aan het bodemleven. Die bieden op hun beurt bescherming en geven extra voeding aan de plant. Met behulp van schimmeldraden wordt de oppervlakte van plantenwortels tot honderd keer vergroot waardoor het eenvoudiger is om tijdens droge periodes aan water te geraken. Ditzelfde bodemleven speelt actief een rol in het opnemen van stikstof én het vastleggen hiervan, waardoor die niet kan uitspoelen.
Plantenziektes zijn in de minderheid, er zijn net als bij de mensheid veel meer good guys dan bad guys. Als de bodemomstandigheden goed zijn, creëert het bodemleven een beschermende kous rond de plantenwortel zodat de slechteriken geen schijn van kans maken. Een beetje zoals een maffiasysteem waarbij er beschermingsgeld betaald wordt.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand. 

Hier vind je meer informatie over Media.21

Waterstof
Wie is de Chinese president Xi Jinping?


Aanmelden

Meld je aan om een week lang gratis kranten en magazines in de klas te ontvangen of om de status van je bestelling te volgen.

Heb je nog geen account? Dan moet je eerst registreren.

Let op: De themadossiers en het lesmateriaal op de website van Nieuws in de Klas kan je zo gebruiken.

 

Wachtwoord vergeten?

Wachtwoord herstellen

Vul je e-mailadres in. We sturen je een mail met instructies om je wachtwoord te wijzigen.

 

Aanmelden

Subscribe to our mailing list

* indicates required

Nieuws in de Klas gebruikt deze informatie enkel om je op de hoogte te brengen van activiteiten, weetjes en trends uit de sector en van onze organisatie. Vink hieronder 'nieuwsberichten' aan als je op de hoogte wil blijven:

Je kan op elk moment jouw gegevens verwijderen door op de link 'Abonnement opzeggen' te klikken onderaan elke e-mail die je van ons ontvangt, of te mailen naar info@nieuwsindeklas.be. Bezoek onze website voor meer informatie over onze privacyverklaring. Door hieronder te klikken, stem je ermee in dat wij jouw gegevens mogen verwerken in overeenstemming met deze voorwaarden.

We gebruiken MailChimp als ons marketingplatform. Door hieronder te klikken om u te abonneren, erkent u dat uw informatie zal worden overgebracht naar MailChimp voor verwerking. Lees hier meer over de privacypraktijken van MailChimp.