Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Vrede

Vrede

Is niet naïef, maar ook niet eenvoudig

10 januari 2024

Afgelopen kerstmis was er geen vrede op aard. Dat is al een poos niet meer zo. In 2022 waren er wereldwijd 56 landen in oorlog. En toch is het streven naar vrede de enige manier om de hoop op een leefbare toekomst te behouden, want ja, ook het klimaat heeft enkel baat bij vrede. Streven naar vrede is niet naïef, al zullen wapenhandelaren, ministers van defensie en kolonellen, en autoritaire presidenten daar anders over denken. Het vergt moed om het pad van de vrede te bewandelen.

Hoelang aanvaarden we dat nog?

56 landen in oorlog in 2020. Bijna 4000 conflicten over grondstoffen wereldwijd. Gooi daar nog maar meer dan 2000 miljard euro bovenop, geld dat over heel de wereld besteed wordt aan legers. Nog meer cijfers: dagelijks 328 doden in Oekraïne, en intussen al meer dan 23.000 doden in Gaza. ‘Hoelang aanvaarden we dat nog?’, vraagt Ludo De Brabander van Vrede vzw zich af op Apache.

Archieffoto: beeld uit Gaza Stad, genomen in 2021. Het is intussen veel erger geworden. © Sanad Latifa

Ontwapening

De positieve impact van ontwapening komt niet aan bod in het debat, schrijft activist Thomas Goorden op MO*. Zeker niet nu de oorlogen in Oekraïne en Gaza het nieuws domineren. Nochtans is de lange vredevolle periode na WOII er niet gekomen omdat er meer en betere wapens ontwikkeld werden, maar net omdat het toenmalige Duitsland ontwapend werd. En waarom zouden we ook niet meer tijd en energie investeren in de periode vooraleer er naar wapens gegrepen wordt? Door intens overleg te plegen, te luisteren naar bekommernissen, en mekaar niet meteen een pistool tegen het hoofd te houden. Het is niet naïef om te ijveren voor vrede, integendeel, ‘het vergt bijzonder veel moed en creativiteit om in de loop van zo’n oorlogswapen te kijken en toch op zoek te gaan naar een andere uitkomst’, aldus Goorden.

Vrouwen in zwart die ijveren voor vrede. Cambridge 2015 (CC BY-ND 2.0 DEED sasastro).

Vlaams, gelovig en vredesactivist

Lionel Vandenberghe is op 80-jarige leeftijd overleden, meldt Doorbraak. Vandenberge was voorzitter van het IJzerbedevaartcomité tussen 1989 en 2002. Dat comité organiseert de jaarlijkse IJzerbedevaart in Diksmuide, waarbij de herinnering aan de horror van WOI levendig gehouden wordt vanuit de Vlaamse Beweging. Die beweging was niet altijd even vredelievend en tolerant, en had ook banden met de collaboratie van WOII. Het zou uiteindelijk op een breuk uitdraaien waarbij de radicaal rechtse kant zich ook politiek afscheurde van de Vlaams-nationalistische partij Volksunie, en de extreemrechtse partij Vlaams Blok oprichtte. Maar daar heeft Vandenberghe zich altijd met hand en tand tegen verzet. Lionel Vandenberghe was wel degelijk Vlaams-nationalist, heel gelovig, maar ook een vredesactivist in hart en nieren.

IJzertoren in Diksmuide waaronder de IJzerbedevaart gehouden wordt. Merk de slogan onderaan op. (CC BY-NC-ND 2.0 DEED Luc Mercelis)

Vragen en discussiepunten

Apache: De eeuwige strijd om vrede in 2024

Voor rector Herman Van Goethem is elke oorlog even belangrijk, toch beroert Gaza de gemoederen bij de studentenpopulatie van zijn Universiteit Antwerpen het felst. Hoe is het bij jullie op school? Kan er gedebatteerd worden? Of zijn bij jullie, zoals Van Goethem ook zegt, de gemoederen te beroerd, en de meningen te verdeeld?

Ludo De Brabander zegt dat veel conflicten een socio-economische oorzaak hebben. Welk voorbeeld geeft hij daarbij?

“Bijvoorbeeld terreurorganisatie Boko Haram in de Sahellanden. Mensen worden niet zozeer lid om religieuze redenen, eerder omdat ze dan toegang hebben tot essentiële basisbehoeften, ook al moeten ze daarvoor roven. Boko Haram is ook een product van de klimaatverandering. Door het zinkende Tsjaadmeer verliezen veel mensen hun jobs in de visserij en in de landbouw.”

Dirk Holemans vindt dat wij, hier in het westen, geen vredesbrengers zijn. Waarom niet?

“Zolang wij op vele plekken in de wereld de plaatselijke gemeenschappen verstoren om daar energie en grondstoffen te halen, zijn we geen vredesbrengers, maar conflictbrengers.”

Holemans vindt dat we onze verbeelding meer moeten gebruiken om vrede te kunnen bekomen. Hij vindt dat we moeten durven dromen. Wat vindt Ludo De Brabander daarvan?

“Waarom meegaan in de absurditeit van de wapenwedloop? Het is een utopie, maar ik geloof in de volledige demilitarisering van de wereld. De 2.000 miljard voor militaire uitgaven mag in het Klimaatfonds. Geef het geld uit aan de basisbehoeften van mensen. Op die manier ontmijn je conflicten. Het is allemaal zo logisch en dus absurd dat het niet gebeurt.”

MO*: Vrede onder dreiging van geweld is geen echte vrede

Thomas Goorden brengt het verhaal van de Nederlandse generaal van Uhm. Maar Goorden draait de redenering van de generaal helemaal om. Hoe?

Wat als het wapen van zijn vader wél haar moordende functie had vervuld? Eén, misschien wel meerdere Duitsers hadden het leven gelaten en al wat ze later nog in hun leven hebben gedaan zou niet zijn gebeurd. Hun, a priori onschuldige, kinderen en kleinkinderen zouden niet bestaan.
Zouden de Duitsers gestopt zijn in hun opmars? Wellicht niet. De kans is groter dat de jonge Nederlandse soldaat zijn daden met het leven zou hebben bekocht, waarmee ook de generaal zelf nooit geleefd had. Het verhaal suggereert dus een geheel andere conclusie: Peter van Uhm dankt mogelijk zijn leven aan het haperen van dat wapen.
Het klinkt initieel misschien absurd, maar ook in bredere zin klopt deze observatie. Indien alle oorlogswapens over de hele wereld plotsklaps zouden haperen, zou de positieve impact op de mensheid bijna niet te berekenen zijn.

Goorden vindt ontwapenen een voorwaarde voor vrede. Begrijpelijk. Maar o.a. de Amerikanen zijn niet meteen geneigd dat te doen. Toch, zo zegt Goorden, hebben ze het al eens gedaan. Waar?

Met het Rush-Bagotverdrag uit 1818, werd de kiem gelegd voor de nog steeds uiterst vreedzame en legerloze Amerikaans-Canadese grens, 200 jaar later. Misschien moeten de Amerikanen daar eens aan herinnerd worden.

Wat kunnen we doen als onze familieleden, vrienden en geliefden geweld als enige oplossing zien?

Dan kunnen we hen enkele vragen stellen: “‘Waar zijt ge mee bezig, vriend? Weet ge dan niet dat er aan de andere kant gewoon iemand zoals mij staat? Wat is er aan de hand in uw hart?’ We kunnen luisteren naar hun woede, maar op het einde wel hun zwaaiende vuisten omarmen en samen op zoek gaan naar een andere uitkomst.”

Doorbraak: Lionel Vandenberghe (1943-2023), Vlaming en vredesactivist

Als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité distantieerde Vandenberghe zich van de uiterst rechtse vleugel van de Vlaamse Beweging. Hoe?

Zo minzaam en geduldig als hij kon zijn, zo standvastig distantieerde hij zich nog meer dan Daels van de rechts-radicale stroming in de Vlaamse Beweging, die na de Egmontbreuk in de Volksunie haar partijpolitieke vertolking had in het Vlaams Blok (dat in 2004 veroordeeld werd voor racisme, maar enkel haar naam veranderde in Vlaams Belang; red.). Hij vond dat de tijd gekomen was om het ‘Testament van de Frontbeweging’ een meer hedendaagse invulling te geven. Het aloude drieluik Zelfbestuur – Nooit meer oorlog – Godsvrede werd in 1992 door een wijziging van de vzw-statuten ‘hertaald’ in Vrede – Vrijheid – Verdraagzaamheid.

Vandenberghe zorgde er onder zijn voorzitterschap ook voor dat het vredesactivisme meer centraal kwam te staan in het IJzerbedevaartcomité. Hoe uitte zich dat?

Na de restauratie van de IJzertoren werd in het gebouw het museum uitgebreid en heringericht onder het thema ‘Oorlog, vrede en Vlaamse ontvoogding’ (1999-2002). In 2002 werd voor het eerst het muziek- en cultuurfestival Ten Vrede georganiseerd, met de bedoeling het Nooit meer oorlog-thema bij een breder en jonger publiek te brengen.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Het Klimaat

Waar extreemrechts en islamisme elkaar vinden op school