Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Animatie

Animatie

Verhulde maatschappijkritiek of gewoon ontspanning?

17 januari 2024

Sinds Walt Disney eind jaren 20 van vorige eeuw Mickey Mouse op de wereld heeft losgelaten, zijn animatiefilms en -filmpjes een onuitputtelijke bron van vreugde en plezier. Voor de allerkleinsten, maar ook voor grote mensen. Intussen kunnen animatiefilms ook onderhuidse commentaar leveren op allerlei toestanden zoals politiek, of misdaden tegen het milieu. Door tekenfiguurtjes te gebruiken, kan een auteur een kritische stem laten horen, en doen alsof zijn/haar neus bloedt.

Molletje

In 1957 zag Krtek, of Molletje zoals hij in het Nederlands genoemd wordt, het levenslicht in Tsjechoslowakije. Dat is het land dat zich later zou opsplitsen in Tsjechië en Slowakije, maar toen was het nog een geheel dat onder toezicht stond van het communistische Sovjetregime. Hoewel Evelyne Coessens op rekto:verso schrijft dat ze Molletje pas op veel latere leeftijd ontdekte, was ze meteen weg van het lieflijke en poëtische van de tekenfilmpjes. Maar als volwassene zag ze ook kritiek van auteur Zdeněk Miler in de verhaaltjes. Maar waarop? En was die kritiek er wel?

https://youtu.be/J50P2d1MqBI?si=dzsfJP9lTNbROSYA

Geschiedenis van de animatiefilm

Op StampMedia geeft Ruben De Keyzer een overzicht van de geschiedenis van de animatiefilm. Hoewel Disney Mickey Mouse, het meest populaire tekeningfiguurtje aller tijden, in 1928 voorstelde in het filmpje Steamboat Willy, werd de eerste animatiestudio al in 1913 opgericht. Er is tot vandaag een heel lange weg afgelegd, en de technieken zijn niet meer te vergelijken met die van toen. Maar populair is de animatiefilm nog steeds.

Omslagfoto: CC BY-NC 2.0 DEED Kevin Nguyen-Tu

Vragen en discussiepunten

rekto:verso: Een knuffelbare dissident

Waarom is Evelyne Coussens zo’n grote fan van Molletje?

Vergeet het commerciële kindersentiment van vandaag: dit zijn kunstwerkjes waarin samenwerking, vriendschap en hulpvaardigheid, maar ook ondeugend plezier en listigheid op een niet-truttige manier gestalte krijgen. Het Molletje is niet kinderachtig, maar staat voor een bewust naïeve blik op de wereld – vaak in harde confrontatie met de werkelijkheid zowel binnen als buiten de animatie.

Zdeněk Miler ontwikkelde Molletje in Tsjechoslowakije tijdens de bezetting van de Sovjet-Unie. Waarom is dat belangrijk?

Het culturele leven was volgens Sovjetmodel per kunsttak gedisciplineerd in ‘eenheidsbonden’. Zij hadden zowel de creatie als de verspreiding van kunst in handen, onder rechtstreeks gezag van de Communistische Partij. Die dicteerde de esthetiek van het ‘socialistisch realisme’, waarbij kunstenaars werden gelijkgesteld aan arbeiders, en de voornaamste vormvereiste eruit bestond dat de kunst eenvoudig te begrijpen was en de werkelijkheid diende te tonen in haar revolutionaire ontwikkeling. In de jaren 1950 was dat voorschrift letterlijk een kwestie van leven of dood, zo schrijft de Tsjechische auteur Vladimír Bína in Boekman in 1990, net na de val van de Muur.

Coussens denkt aanvankelijk dat Miler met Molletje kritiek wil geven op de Sovjetoverheersing door met een kinderverhaal de censuur te omzeilen. Ze vroeg om uitleg aan Edgar de Bruin die de Molletjesboeken vertaalde. Waarom vergiste ze zich?

De censuur onder het communistische regime van de jaren 1980 was ‘niet zo zwart-wit. Het was veel genuanceerder. Er bestond een groot grijs gebied, waarin films, muziek (punk), boeken… best kritiek konden leveren op bepaalde maatschappelijke problemen (huisvesting, bureaucratie, zwarte markt, enz.).’ De Bruin spreekt van maatschappelijke problemen, niet van politieke problemen. Mijn denkfout bestaat er wellicht in dat ik die maatschappelijke problemen eenduidig wil toekennen aan een bepaalde ideologie of regime.

Is Molletje dan een maatschappijkritisch diertje?

Ja. Vooral rond thema’s als ecologie, hiërarchie en bureaucratie laat Miler zich via zijn kleine vriend niet onbetuigd. Het gaat echter te ver om Het Molletje te beschouwen als een regimekritisch of activistisch product van Tsjechoslowaaks politiek verzet. Daarvoor zijn Milers signalen altijd te flou gebleven, ook lang nadat de communistische dictatuur was gevallen.

StampMedia: Animatie in een notendop

Wat was een van de grootste bijdragen aan de animatiefilm van Walt Disney?

De zogenaamde ‘multiplane camera’. Dit toestel bestond uit een aantal massieve glazen platen. Daarop werden de verschillende onderdelen van de animatie geplaatst. Objecten die dicht bij de kijker hoorden te staan, lagen op de bovenste platen, achtergronden op de onderste. Dit creëerde een 3D-effect, wat de kijker meezoog in de wondere wereld van Bambi, Pinokkio, Sneeuwwitje en vele anderen.

Hoe worden de meeste animatiefilms vandaag gemaakt?

Vandaag worden de meeste animatiefilms gemaakt met behulp van Computer Generated Imagery (CGI). Een animatiefiguur is een wezen in een computerprogramma dat door middel van een virtueel skelet gemanipuleerd wordt door de animator. Een soort van digitale marionet.
Maar er zijn nog vele andere technieken.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Waar extreemrechts en islamisme elkaar vinden op school

Hoe moeten vluchtelingen, asielzoekers, en migranten integreren?