Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » De klimaatcrisis

De klimaatcrisis

CO2-uitstoot moet naar beneden. Het goede nieuws is, we weten hoe.

9 november 2022

We kunnen al lang niet meer om de klimaatcrisis heen. Daarom is de klimaatconferentie COP27 in Egypte zo belangrijk. En de vorige, de VN-conferentie voor Europese ministers in Cyprus, was dat ook. Maar de verwachtingen over COP27 zijn, hoe onvoorstelbaar ook, niet al te hoog gespannen. We weten dat de CO2-uitstoot dringend naar beneden moet, en we weten zelfs hoe dat moet gebeuren. Maar de belangen van bepaalde groepen zijn te groot, waardoor de actie te beperkt blijft.
Daartegenover staat dat wat er gebeurt met het klimaat voor mensen zoals jij en ik amper te vatten is. Cijfers en tabellen zijn noodzakelijk, maar de impact ervan is te beperkt, omdat het zo reusachtig ernstig is. Misschien moeten we de verbeelding wat meer aanspreken om de juiste woorden te vinden.

UPDATE 16 november 2022

Luister hier ook naar de podcast van Journalist in de Klas met klimaatjournalisten Tine Hens en Ilse Boeren.

Geen jeugdparticipatie

Simon Sterck beschrijft op StampMedia hoe hij als VN-jongerenvertegenwoordiger Duurzame Ontwikkeling bij de Vlaamse Jeugdraad deelnam aan een VN-conferentie in Nicosia, Cyprus. Sterck is blij dat hij gegaan is, maar teleurgesteld over de loze beloftes, de hypocrisie, en het gebrek aan jeugdparticipatie. Als je jongeren uitnodigt, maak je van hen volwaardige gesprekspartners. Bovendien waren er geen Belgische milieu- of onderwijsministers te bespeuren in Nicosia.

9th Environment for Europe Ministerial Conference © Simon Sterck

Europa moet voortrekkersrol spelen in Sharm-el-Sheikh

Lukas De Vos heeft op Doorbraak geen goed oog op de COP27-conferentie in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. De stijgende energie- en voedselprijzen en de oorlog in Oekraïne verhinderen daadkrachtige besluiten. Nochtans zijn de prognoses voor de wereld niet rooskleurig. Die wijzen op een globale temperatuurstijging van 2,6 graden tegen het einde van de eeuw. Bovendien zijn de gevolgen van de opwarming vandaag al duidelijk zichtbaar. Getuige daarvan is Pakistan waar een derde van het land onder water is gezet door onvoorspelbare moessons met verwoestende overstromingen tot gevolg. Pakistan stoot nauwelijks 1 procent CO2 uit. Europa moet volgens De Vos een voortrekkersrol spelen om de gestelde ambities te realiseren.

Vergadering COP27 (CC BY-ND 2.0) Ministry of Environment – Rwanda

Klimaatrechtvaardigheid

Ook Liesbet De Kock schetst op Apache een somber beeld van de klimaatconferentie. Terwijl op eerdere conferenties was afgesproken om de CO2-uitstoot met 45 procent te verminderen tegen 2030, wijst onderzoek uit dat die echter stijgt met 10 procent. Maar het speerpunt van deze vergadering is klimaatrechtvaardigheid. Hoge inkomenslanden zijn de grootste vervuilers, terwijl de lage inkomenslanden, zoals Pakistan, de bonen vreten. Bovendien heeft COP27 ook een zurig randje. Coca-Cola is sponsor van de conferentie, en General Motors zorgt voor het vervoer tussen de verschillende locaties. Greenwashing loert in Sharm-el-Sheikh om elke hoek.

COP27 Opening Ceremony and Handover (CC BY-NC-ND 2.0) Rory Arnold UK Government

Energierevolutie

Op DeWereldMorgen geeft Marc Vandepitte aan de hand van cijfers en tabellen een overzicht van oorzaken en gevolg van de klimaatcrisis. Maar ook wie verantwoordelijk is, en wat we moeten doen. En dat is niet minder dan een energierevolutie ontketenen. Die revolutie betekent dat de komende dertig jaar 90 procent van de energie die nu wordt opgewekt door fossiele brandstoffen uit alternatieve bronnen zal moeten komen.

Klimaatactivisten – Foto: Han Soete

De kracht van het verhaal

De IJslandse auteur Andri Snaer Magnason zegt tegen MO* dat gewone taal, cijfers en tabellen niet volstaan om de impact van de klimaatcrisis volledig te vatten. Het is allemaal veel te abstract. Wie trekt er een wenkbrauw op als een wetenschapper zegt dat er 35 gigaton CO2 wordt uitgestoten. Wat is dat trouwens, een gigaton? Magnason zegt dat die uitstoot vergelijkbaar is met die van 666 vulkanen die elk een jaar lang uitbarsten. En verder pleit hij ervoor om in de taal terug te grijpen naar de mythologie om beeldende taal te vinden om de klimaatcrisis te omschrijven, eerder dan nieuwe woorden uit te vinden.

CCO

Vragen en discussiepunten

StampMedia: Opinie: Mijn eerste VN-conferentie als jongerenvertegenwoordiger een dubbel gevoel

De 9th Environment for Europe Ministerial Conference waar Simon Sterck naartoe is gegaan, richtte zich op klimaateducatie en duurzaam toerisme. Waarom vindt Simon dat goed?

“Volgens mij is er nog nooit op zo’n hoog niveau over klimaateducatie en circulaire economie gepraat. Dat is een teken dat de roep om actie van wetenschappers, jongeren en NGO’s wel degelijk impact heeft. Los van het feit dat er geen Belgische ministers van klimaat of onderwijs zijn afgereisd naar Nicosia, waren er wel al een 70-tal andere Europese klimaat- en onderwijsministers aanwezig. Dat is op zich echt een verwezenlijking en het betekent dat klimaat echt op de agenda staat. Het is een stap in de juiste richting.”

Verder was Simon tamelijk teleurgesteld in de conferentie. Waarom?

Hij hoorde er veel beloftes waarvan hij zich afvroeg of ze wel zouden worden uitgevoerd. En ook: “Je kan niet tot het volste engagement oproepen om dan een half uur later op het diner een goedgevuld bord vlees te eten. De zojuist vernoemde urgentie kan wel nog wachten tot na de conferentie.”

Doorbraak: Sombere vooruitzichten voor klimaattop in Sharm-el-Sheikh

Waarom is volgens Lukas De Vos de bereidheid om de klimaatdoelstellingen van Parijs (2015) matig?

De mensen zijn meer bekommerd om de schandelijk gestegen energie- en voedselprijzen dan om de nochtans zichtbare klimaatomslag die onmiskenbaar begonnen is. De oorlog in Oekraine overwoekert de financiële rekbaarheid van Europa.

De Pakistaanse activiste Meera Ghani noemt de rampen in Pakistan het gevolg van klimaatkolonisering. Wat bedoelt ze daarmee?

De industriële uitbating van grondrijkdommen en ertslagen door buitenlandse maatschappijen.

De autosector moet klimaatneutraal worden tegen 2050. Waarom gaat dat voor Meera Ghani niet snel genoeg?

‘Het zijn de verbruikers die de rekening betalen voor de kunstmatig opgelegde verhogingen, tot zelfs 300%. Geld dat naar de bonussen gaat voor managers van grote energiebedrijven die zo goed als een monopolie bezitten.’

Apache: Klimaattop onder hoogspanning kan zich geen falen permitteren

Waarom staat deze klimaattop onder hoogspanning?

De bijeenkomst vindt plaats onder een gesternte van “overlappende crisissen, en multilaterale onderhandelingen worden bemoeilijkt door geopolitieke spanningen en stijgende voedsel- en energieprijzen”.
Bovendien worstelen deelnemende landen nog met de “verpletterende impact van de pandemie”. De verontwaardiging over Egyptes repressieve regime en mensenrechtenschendingen zetten de internationale dialoog verder onder druk.

Volgens kernfysicus Gaston Meskens heeft de energiecrisis zowel na- als voordelen. Welke?

Het vervullen van energiebehoeften legt het onder die omstandigheden bijvoorbeeld makkelijk af tegen klimaatambities, zeker in Europa. Anderzijds zorgt die crisis er wel voor dat we “energie besparen op nooit geziene schaal, en dat het imago van kernenergie weer een boost heeft gekregen”, zegt Meskens.

Klimaatrechtvaardigheid is een centraal thema op deze top. Waarom ziet Anna Paeshuyse, VN-jongerenvertegenwoordiger Duurzame Ontwikkeling van de Vlaamse Jeugdraad daar ook een probleem in?

Klimaatrechtvaardigheid gaat over meer dan (financiële) hulp, maar ook over een evenwichtige representatie op de klimaattop. “Deelnemen aan deze conferentie is ontzettend duur”, legt Paeshuyse uit. “Als je niet ondersteund wordt door een organisatie, dan is het onmogelijk om deel te nemen.” Het bemoeilijkt de participatie van groepen die het minder breed hebben.
Ook voor jongerenparticipatie zegt Paeshuyse een lans te zullen te breken in Egypte. “De klimaatcrisis is ook een kinderrechtencrisis, en heeft een grote impact op toekomstige generaties. Jongeren worden te weinig gehoord in die debatten, al zien we daar wel wat verbetering.”

Hoewel het er niet erg goed uitziet op die top blijft Anna Paeshuyse optimistisch. Waarom?

“We zitten met een gigantisch probleem en er is geen tijd te verliezen. Maar wij zijn vooral een hoopvolle generatie. Elk deeltje van een graad is de strijd waard.” Zijn jullie even hoopvol? Strijdbaar?

DeWereldMorgen: Acht zaken die je moet weten over de klimaatopwarming en COP27, de klimaattop in Egypte

Wie zijn de grootste uitstoters?

Amper 90 grote bedrijven dragen de historische verantwoordelijkheid voor bijna twee derde van de uitstoot van broeikassen de afgelopen 200 jaar. Het gaat bijna uitsluitend over bedrijven uit de landen van het Noorden.
De rijke, geïndustrialiseerde landen zijn gezamenlijk goed voor 64 procent van de cumulatieve uitstoot van koolstofdioxide. De 10 procent rijksten van deze planeet produceren liefst 175 maal zoveel emissie als de armste 10 procent.

Wat moeten we doen om de opwarming van de aarde tot 1,5° te beperken?

We zullen de huidige inspanningen in elk geval moeten versnellen. Om de uitstoot tegen 2030 te halveren moet de uitstoot van koolstof binnen de zeven jaar elf keer sneller naar beneden, moet de herbebossing drie maal sneller gebeuren en moet de klimaatfinanciering 13 keer zo snel groeien.

Om een nulemissie te bereiken zal er volgens het Internationaal Energieagentschap (IAE) tot 2030 jaarlijks 4.000 miljard dollar nodig zijn aan investeringen. Wie gaat dat betalen?

Vandaag wordt er jaarlijks 5.000 miljard dollar besteed aan subsidies voor fossiele brandstoffen. Als we die geldstroom richten op de noodzakelijke energietransitie, dan is de klus geklaard.

MO*: ‘Ramses II, Ghengis Khan en Napoleon moesten niet afrekenen met smeltende gletsjers of zure oceanen’

Wat is voor bestsellerauteur Andri Snaer Magnason het probleem met taal als het gaat over de klimaatcrisis?

‘De klimaatcrisis functioneert als een zwart gat voor onze taal en ons spreken. Hoe meer woorden er naar dit enorme probleem gezogen worden, hoe meer ze hun betekenis verliezen. “Enorm” volstaat niet om de enormiteit van de crisis te verwoorden, terwijl de wetenschappelijke vaststellingen geen emotionele of existentiële lading krijgen.

Waarom grijpt Magnason terug naar de mythes?

Mythes hebben altijd al verwoord wat we over de fundamenten van de menselijke ervaring moeten weten. Prometheus, Cassandra, de doos van Pandora… Via mythes beland je in een heel andere tijd dan de gebeurtenissen waarover historici schrijven, zoals handelsoorlogen, de opkomst en neergang van grote rijken of culturen.
Een mythe gaat niet over een gebeurtenis, maar over een inzicht. Iemand sleept de zon met een gouden koets tot aan het uitspansel, god verdeelt het water tussen oceanen en wolken, dat soort zaken. Gedurende de hele menselijke geschiedenis was er een duidelijk onderscheid tussen de historische gebeurtenissen en de mythologische verhalen. Maar vandaag smelten gletsjers samen met oceanen – dat is een feit waarmee Ramses II, Ghengis Khan of Napoleon niet moesten afrekenen.
Zelfs in het kader van de oude mythes is de schaal van wat we nu meemaken ongekend. Mozes deed de wateren wijken, maar dat was een lokale ingreep zonder mondiale consequenties. De stijging van het mondiale zeeniveau met één meter heeft een veel grotere omvang en impact. We leven, met andere woorden, steeds meer in mythische dan in historische tijden.

Wat hebben we volgens Magnason nodig om een paradigmashift te bewerkstelligen? En, wat is dat trouwens, een paradigmashift?

We hebben alle mogelijke manieren en verhalen nodig om te komen tot het punt waarop we bereid en in staat zijn anders over de wereld, het leven en de planeet te gaan denken. Die paradigmashift, het anders denken over de wereld, het leven en de planeet, is nodig om tot een ander beleid en een andere praktijk te komen.

Wat ziet Magnason als een positief gevolg van de coronapandemie?

Dat de wereld een noodrem heeft ontdekt. ‘De coronamaatregelen waren van een ondenkbare radicaliteit, gelijktijdigheid en mondialiteit.’ En dat betekent dat we die noodrem ook ten opzichte van de klimaatcrisis kunnen gebruiken.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Antwerpen schrapt projectsubsidies jonge kunstenaars

Minder vlees eten is noodzakelijk