Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Dekoloniseren

Dekoloniseren

Er is nog een lange weg te gaan

12 december 2018

Met de uitzending van de televisiereeks Kinderen van de kolonie en de opening van het AfricaMuseum in Tervuren staat het dekoloniseren opnieuw onder een verblindend spotlicht. Achtenvijftig jaar na de onafhankelijkheid van Congo is ons land nog steeds niet in het reine met haar koloniale geschiedenis.

‘Belgisch Congo’ of ‘dekoloniseren’ staan niet in eindtermen

De papa van Lieven Miguel Kandolo is een Congolees, zijn mama komt uit Angola, maar Lieven werd in België geboren. De ouders van Zoë Nassel zijn alle twee Belgisch. Op StampMedia denken Lieven en Zoë, elk vanuit hun eigen achtergrond, en naar aanleiding van Kinderen van de kolonie, na over dekoloniseren.
Omwille van zijn roots ging Lieven al eerder op zoek naar antwoorden. Op school vond hij die niet. Hij staat er zelfs van versteld dat ‘Belgisch Congo’ of ‘dekoloniseren’ niet in de eindtermen staat.
Ook Zoë vindt dat wat ze te horen kreeg over Belgisch Congo op school lang niet toereikend is om een helder, duidelijk en eerlijk zicht te krijgen op de koloniale geschiedenis. Voor haar vult de tv-reeks de gaten die de school heeft achtergelaten. En ze beseft dat er nog een lange weg is af te leggen.

Foto’s © Lieven Miguel Kandolo en Zoë Nassel

Flinke bijscholing nodig

Veertien jongeren gingen eind september op vraag van MO* een bezoek brengen aan het dan nog onaffe AfricaMuseum in Tervuren. Zij spraken er met elkaar over o.a. het (gewelddadige) koloniale verleden, hedendaagse beeldvorming en racisme, of het museum erin slaagt om het koloniale juk van zich af te werpen, en over het feit dat heel wat mensen een flinke bijscholing nodig hebben over de kolonisatie.

No Name

DeWereldMorgen trok naar de openingsdag van het AfricaMuseum en trof er op het grasveld voor het museum een heleboel kartonnen handjes. Die stonden symbool voor de gruwel van het koloniale regime in Congo. De actie werd gevoerd door No Name, een verzameling van collectieven en individuen die al lang rond het thema dekoloniseren werkt. Kunsthistorica Anne Wetsi Mpoma vertelt waarom ze niet gelooft in het dekoloniale karakter van het vernieuwde museum.

Artikels en discussiepunten

StampMedia:
Ik ben slechts een kleinkind maar was diep geschokt toen ik de échte verhalen over Congo ontdekte
Als leerling begreep ik niet dat “goede zaken doen” de kolonie niet mag goedpraten

Zowel Lieven als Zoë vinden dat de lessen geschiedenis over Belgisch Congo heel beperkt zijn. Hoe zit het bij jullie op school? Wat weten jullie erover? Wat weten jullie over Leopold II?

Zijn jullie het ermee eens dat ‘Belgisch Congo’ en ‘dekoloniseren’ moeten opgenomen worden in de eindtermen? Wat vindt de leerkracht?

Wat bedoelt Zoë met wat haar leerkracht de ‘goede zaken’ van het kolonialisme noemde?

Het bouwen van wegen, scholen, hospitalen, missieposten, het voorzien van gratis (basis)onderwijs, gezondheidszorg, het verbeteren van de hygiëne, …

Vind je dat die ‘goede zaken’ de kolonisatie rechtvaardigen?

MO*: AfricaMuseum: De toekomst van het verleden

‘Als je wilt dekoloniseren, dan moet je niet bang zijn om te choqueren. Je moet confronteren’, vinden de jongeren. Ze vinden dat choqueren meer effect heeft dan bewustmaken, wat het museum nu probeert te doen. Zijn jullie het daarmee eens? Moet je de grens van wat kan opzoeken om iets te kunnen veranderen?

In de tekst worden voorbeelden gegeven om te choqueren. Wat zouden jullie doen?

Wetenschappelijk commissaris van het AfricaMuseum Bambi Ceuppens zegt dat je het gevecht tegen dit gebouw (het museum) eigenlijk niet kunt winnen. Wat bedoelt ze daarmee?

Het museum werd als Koloniënpaleis gebouwd op vraag van Leopold II, naar aanleiding van de wereldtentoonstelling van 1897. In de tuin werden toen Afrikaanse dorpen geplaatst waar bezoekers zich konden vergapen aan ‘echte’ Afrikaanse mensen, een menselijke zoo. Zeven van hen zouden die tentoonstelling trouwens niet overleven.
Leopold II was zo vol van zichzelf en zo overtuigd van zijn beschavingsmissie dat het gebouw imposant moest zijn, met indrukwekkende beelden om zijn koloniale propaganda uit te dragen. In de oude inkomhal staan er twee gouden beelden met het onderschrift: ‘België schenkt de beschaving aan Congo.’ Heel die hal, mét de beelden, is intussen cultureel erfgoed, wat maakt dat die beelden niet verwijderd kunnen worden. Elke steen is daarom zo doordrongen van de kolonisatie dat je het gevecht ertegen niet kunt winnen zonder het gebouw (of de hal) af te breken. En dat mag dus niet.
Tegenover de beelden werd wel een hedendaags monumentaal kunstwerk van Aimé Mpané geplaatst, maar de jongeren vinden niet dat het opkan tegen de intimiderende beelden en hun witte superioriteit.

Le Congo bourgeonant van Aimé Mpané © Ivan Godfroid

Er moet een brug geslagen worden van het verleden naar het heden, zegt iemand. Zie je een verband tussen het koloniale verleden en het racisme van vandaag?

DeWereldMorgen: ‘Welkom in het nieuwe koloniale museum’

Weet je waarom die handjes symbool staan voor de wreedheid van het koloniale regime?

Van 1885 tot 1908 was Congo het persoonlijke bezit van Leopold II. Het heette toen Kongo Vrijstaat, of Onafhankelijke Congostaat. Een van de belangrijke bronnen van inkomsten was het telen van rubber. Dat gebeurde door Congolese dwangarbeiders. De winsten op rubber waren ontzettend groot, en de hebzucht van Leopold II werd alsmaar groter. Er werden quota opgesteld die bepaalden hoeveel rubber elke dwangarbeider moest afleveren. Als het quotum niet werd gehaald werd een hand van de arbeider (ook als het een kind was) afgehakt.

Foto Wikipedia

Kunsthistorica Anne Wetsi Mpoma werd als experte uit de diaspora geconsulteerd over de renovatie van het museum. Waarom liep dat volgens haar fout?

De consultatie werd niet goed aangepakt en dat is volledig de schuld van de instelling zelf. Een dekoloniaal museum bouwen is mogelijk, maar dan wel met de nodige middelen en een duidelijke visie vanaf het begin. Al bij de eerste contacten werd duidelijk dat die visie er niet was. Men wou de kool en de geit sparen. Men zette de ex-kolonialen op dezelfde hoogte als de mensen van de diaspora die heel kritisch zijn. Hoe kan je die twee groepen met elkaar vergelijken?

Anouk Torbeyns en Jef Cauwenberghs bezochten het AfricaMuseum. Op Charliemag schrijven ze elkaar daarover een brief. rekto:verso bespreekt een kunstwerk, een sculptuur van Leopold II in ijs, van Laura Nsengiyumva. En MO* brengt nog een analyse over het AfricaMuseum.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Recht op Afbeelding - StampMedia

Een beetje meer verbeelding