Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Ongelijkheid in onderwijs

Ongelijkheid in onderwijs

Van watervalsysteem over lage sociaal-economische status tot afstandsonderwijs

12 mei 2020

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

ASO wordt aanzien als de norm voor de elite. TSO en BSO zijn daarvan geen vertakkingen. Als je daar in terechtkomt, degradeer je. Dat werkt de ongelijkheid in ons schoolsysteem in de hand. Bovendien hangen schoolprestaties erg af van de sociaal-economische achtergrond van kinderen. Kinderen waarvan de ouders geen, of bijna geen werk hebben, en/of een andere thuistaal spreken, behalen minder goede resultaten, én ze worden in deze rare tijden van afstandsonderwijs nog eens minder bereikt.

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Humor tijdens de les

Ruth Lasters is naast leerkracht ook schrijfster. Ze schrijft wel eens over wat het is om leerkracht te zijn. In een interview met DeWereldMorgen neemt ze het op voor al die leerlingen die niet op een gelijkwaardige manier aan de start komen. En die zitten voornamelijk in het TSO en het BSO, richtingen die onterecht als minderwaardig worden beschouwd. Niet alleen door onderwijs en politiek, maar door de hele maatschappij. Lasters is niet verwonderd dat leerlingen zich mislukt voelen als ze in het TSO of BSO terechtkomen. Ze probeert dat minderwaardigheidsgevoel te verhelpen door het veelvuldig gebruik van humor. Want ‘pubers zijn niet allergisch aan de boodschap, maar aan de manier waarop je ze brengt.’
En verder vindt ze dat heel het onderwijssysteem drastisch hervormd moet worden.

Picryl / Public Domain Dedication (CC0)

Onderscheid tussen arm en rijk is onaanvaardbaar

Vergeleken met andere landen in West-Europa en Scandinavië staan zowel het Vlaamse als het Franstalige onderwijs in de top vijf van meest ongelijke onderwijssystemen. En dat heeft te maken met het onderscheid tussen arme en rijke mensen, zegt Nico Hirtt, voorzitter van Oproep voor een democratische school (Ovds) aan MO*. Want omdat ouders in ons land een volledig vrije schoolkeuze hebben, kiezen ze een school die past bij hun sociaal-economische status.

Wokandapix / Pixabay

Afstandsonderwijs vergroot de ongelijkheid

Alle leerlingen voorzien van een tablet of een laptop heft de ongelijkheid niet op. Het zijn goedbedoelde pogingen om te helpen, maar voor hen die sociaal-economisch kwetsbaar zijn, zoals in bovenstaande artikels beschreven, vergroot de ongelijkheid alleen maar. Toch is er een oplossing stelt een aantal deskundigen op Apache: scholen openstellen voor kwetsbare jongeren en een aangepast lesaanbod voorzien, gepaard gaand van alle mogelijke voorzorgsmaatregelen.

Onderwijs van thuis uit (Foto: Pexels)

Vragen en discussiepunten

DeWereldMorgen: Leerkracht Ruth Lasters: “Leerkrachten hebben meer zelfmildheid nodig”

Het ASO wordt verkocht als een succeslabel, zegt Ruth Lasters, maar een leerling die in het BSO terechtkomt, voelt zich mislukt. Waarom vindt ze dat niet juist?

Vakmannen hebben een belangrijke functie in onze maatschappij. Technisch geschoolde mensen zouden eigenlijk trots moeten zijn. Ik begrijp niet dat er zo weinig respect is voor deze werkelijkheid. Maar de overheid, de gezagsdragers, dat zijn cognitief gevormde (geleerde, hz) mensen. De mensen die de wetten maken zijn mensen uit het ASO. Daarom is het ASO het label van het succes. Daar moeten we echt iets aan doen. BSO- en TSO-leerlingen zitten echt wel met een stigma.

Wat denken jullie daarvan? Hoe staan jullie daar tegenover?

Lasters roept op om vakmannen hun trots terug te geven. Ze vindt het woordgebruik in de media belangrijk. Waarom?

Ik vind het belangrijk dat de media het woord ‘intelligent’ ook gaan gebruiken voor voor wie technisch slim is. Wat is nu het belangrijkste om te weten? Een vraag uit De slimste mens was: ‘Waar ligt de Aconcagua?’ In Argentinië dacht ik. Wie is er slim? Iemand die dit weet of iemand die een stroombekabeling van een hele ruimte kan maken? De laatste natuurlijk. Maar dat wordt in onze maatschappij niet gewaardeerd. Dat is toch belachelijk!

Beroepsleerlingen moeten even goed een degelijke opleiding krijgen. Waarom hamert Ruth Lasters zo op het Nederlands?

In het leerplan staat dat het Nederlands beperkt is tot functionele taalvaardigheid. Maar onze maatschappij beperkt zich niet tot functionele taalvaardigheid. Die is heel verbaal. Neem het nieuws. Dat moet toch vol blinde vlekken zitten voor beroepsleerlingen? Je moet er eens op letten welk jargon daarin gebruikt wordt, ook op VTM. Dat is redelijk complex. Met enkel functionele taalvaardigheid sluit je mensen daar toch van af?
Ik vind dat iedere jongere het recht heeft om intensief Nederlands te krijgen. Omdat alles taal is. Beroepsleerlingen moeten ook literaire teksten krijgen, die zijn ook geïntereseerd in schoonheid en in kunst. ASO-leerlingen krijgen alle tekstsoorten, ook emotieve tekstsoorten. En in het BSO krijg je enkel functionele taalvaardigheid, alsof die leerlingen niet in staat zijn om een emotieve tekst te lezen. Dat vind ik verschrikkelijk elitair.

Waarom zijn leerkrachten zo belangrijk?

Jongeren kunnen heel veel kennis opdoen op het internet, maar waar ze ons echt voor nodig hebben is de coaching. We moeten onze leerlingen positief bekrachtigen en ze herprogrammeren door de programmeerfouten uit het verleden eruit te halen. Om zelfvertrouwen te geven. En altijd opnieuw te beginnen. De leerkracht is een professionele opnieuwbeginner. Als je bijvoorbeeld het lesverleden blijft meeslepen, krijg je enorme abcessen. Je moet altijd opnieuw beginnen. Als je dat uitstraalt, en ze voelen dat je het meent, dan heb je minder kans op ontstekingen.

Er wordt in dit interview dieper ingegaan op wat een goeie leerkracht is. Het gesprek wordt gevoerd door twee leerkrachten. Maar wat vinden jullie een goede leerkracht? Waaraan moet hij/zij voldoen?

MO*: Vlaams en Franstalig onderwijs Europees kampioen in sociale ongelijkheid

Waarom zorgt de vrije schoolkeuze voor ongelijkheid in het onderwijs?

In een vrije schoolmarkt hanteren de ouders van verschillende sociale klassen verschillende strategieën voor onderwijskeuze en hebben ze een ongelijke toegang tot informatie over de scholen. Het gevolg: ouders en leerlingen hebben een voorkeur voor een school die past bij hun eigen sociaal-economische status. Op die manier zorgen ze ervoor dat scholen sociaal homogeen blijven.

Wat zijn, volgens de Ovds, de voordelen van leerlingen toe te wijzen aan een school, tegenover ouders een school te laten kiezen?

Door een betere sociale mix wordt ook het niveau van scholen homogener en zullen ouders minder een voorkeur hebben voor deze of gene school. Vaak vrezen ze dat hun kind in een “minder kwalitatieve school” terechtkomt, en zo wordt het verschil tussen elitescholen en concentratiescholen alleen maar groter.

Wat vindt de leerkracht hiervan?

Om het watervalsysteem (waarbij leerlingen eerst in het ASO beginnen om, door wat voor omstandigheden dan ook, af te zakken naar het TSO of BSO) te hervormen, werd in de eerste graad de A- en B-stroom ingevoerd. Ovds-voorzitter Nico Hirtt heeft daar een probleem mee. Welk?

‘De leeftijd waarop kinderen de keuze tussen A- of B-stroom moeten maken, is nog steeds veel te laag. Dat verhindert dat kinderen de juiste beslissing nemen.’ Hirtt is voorstander van een ‘gemeenschappelijke stam’ tot de leeftijd van 16 jaar. Daarna krijgen leerlingen dan de keuze om zich te specialiseren.

Apache: Aanlooponderwijs vergroot ongelijkheid

Waarom is een laptop geven aan kwetsbare leerlingen niet genoeg, volgens Johan Van Biesen van SOS Schulden op School?

Als je geen internetverbinding hebt thuis, heb je aan die laptop niets. En als je geen ouders hebt om je op weg te zetten, omdat die bijvoorbeeld laaggeletterd zijn, dan vergroot je de kloof met kinderen uit de klassieke middenklassegezinnen.

Professor Ides Nicaise, onderzoeksleider aan het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA), ziet de sociale kloof vergroten. Waarom?

Zowel financieel, maar ook op vlak van gezondheid, zijn kinderen in kansarme gezinnen vatbaarder nu. Ze wonen bovendien slechter en hebben daardoor ook sneller mentale gezondheidsproblemen. Al die factoren, in combinatie met het feit dat kinderen geen laptop hebben of een laptop moeten delen met verschillende personen, doen daar zeker geen deugd aan.

Voor welk idee is de Gentse schepen van onderwijs Elke Decruynaere (Groen) gewonnen?

Om preteaching actief op school aan te bieden voor kwetsbare kinderen. Dat moet uiteraard onder begeleiding gebeuren, in kleinere groepen en rekening houdend met de hygiënemaatregelen. Dankzij het investeren in brugfiguren, kunnen kwetsbare kinderen bereikt worden.
“De federale en Vlaamse richtlijnen laten dat ook toe: kinderen in kwetsbare situaties werden toegevoegd aan de groep waarvoor noodopvang kan worden voorzien. De eerste lijn moet zijn dat er voor alle leerlingen heel veel moeite gedaan wordt om hen thuis te bereiken. Maar voor kinderen waarbij dat niet lukt, moeten we een aangepast aanbod op school voorzien. Je moet rekening houden met de context van elk gezin.”

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Honger ondanks voedseloverschotten

Wat doen we tijdens de lockdown?