Home » Aan de slag met Nieuws in de Klas » Online Themadossiers » Rusland valt Oekraïne binnen

Rusland valt Oekraïne binnen

En dat heeft tal van redenen

23 februari 2022

*** (De verklaring voor de sterretjes vind je hier.)

Rusland is Oekraïne binnengevallen in Donetsk en Loehansk, twee gebieden in het oosten van het land die in 2014 al door Russische separatisten zijn overgenomen. Toch wordt het geen invasie genoemd. Waarom niet? En hoe verhoudt Oekraïne zich historisch gezien tot Rusland? Waarom wil Poetin er zo graag zijn? Is hij bang van de democratie aldaar?

Omdat wij graag weten wat jullie denken over de themadossiers, zodat we waar nodig kunnen aanpassen en verbeteren, vragen we jullie om dit beoordelingsformulier in te vullen. Alvast hartelijk dank!

Ceci n’est pas un pipe

Hoewel er in de nacht van zondag op maandag wel degelijk Russische troepen Oost-Oekraïne zijn binnengevallen, wordt het geen invasie genoemd, omdat in die gebieden al Russische troepen aanwezig waren, schrijft Pieter Stockmans op MO*. De Russische president Vladimir Poetin spreekt trouwens zelf van een ‘vredesmissie’. Dat is natuurlijk een beetje moeilijk om aan te nemen, zeker nadat hij de gebieden Donetsk en Loehansk erkend heeft als onafhankelijke republieken. Dat heeft zo zijn gevolgen.

Horror en hongersnood

Rusland en Oekraïne hebben door de eeuwen heen altijd een band gehad, zowel geschiedkundig als cultureel. Maar het is pas bij het ontstaan van de Sovjet-Unie in 1922 dat het grondig fout liep voor Oekraïne, schrijft Mick Van Loon op Business Am. Want de Sovjet-leiders vonden dat het graan dat groeide op de vruchtbare Oekraïense akkers toekwam aan de gehele unie. Daar waren de Oekraïners het niet zo mee eens. En toen kwam Joseph Stalin aan de macht die het graan confisqueerde, en alle mogelijke tegenstanders liet vermoorden of deporteren naar Siberië. Dat ging gepaard met een slechte oogst, en een gigantische hongersnood trof Oekraïne. 4 miljoen mensen lieten daarbij het leven. Sommige mensen noemen dat een genocide.

Krantenartikel uit 1934

Pro-Europa en de NAVO

Ook DeWereldMorgen heeft het over de Sovjetperiode, maar merkt op dat Oekraïne al geruime tijd wil opgenomen worden in de Europese Unie, maar ook, en dat zint Poetin al helemaal niet, bij de NAVO. Al zijn de anti-Russische gevoelens van de Oekraïners niet uitsluitend te verklaren door een hang naar Europa, maar spelen fascistische bewegingen daar ook een rol bij.

Bataljon in Donbas. Foto: Lyonking, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Plundering

Toen de Sovjet-Unie ophield te bestaan werd Oekraïne onafhankelijk. Maar veel van de voormalige Sovjetbureaucraten bleven gewoon op post, hoewel ze het communisme afzweerden, lezen we op Apache. Door gemanipuleerde privatiseringen organiseerden ze de grootste plundering van de twintigste eeuw en verwierven deze oligarchen een onstellende rijkdom. En macht. Ook na de Maidan-revolutie in 2014, en er een pro-Europees regime aantrad, bleef heel veel macht in de handen van die oligarchen. Bovendien hebben ze uit oportunistische overwegingen nauwe banden met de al vermelde fascistische bewegingen. Het is dan ook verkeerd om te denken dat Poetin Oekraïne wil domineren omdat hij bang is van de democratie. Er is namelijk geen democratie.

Maidan-revolutie 2014 (CC BY-ND 2.0) streetwrk.com

Vragen en discussiepunten

MO*: ‘Dit is geen invasie’: wat zijn de gevolgen van de Russische troepen in Oekraïne?

Wat gebeurde er nadat in 2014 de meest prowesterse regering aan de macht kwam in Oekraïne?

Rusland reageerde door de Oekraïense Krim te annexeren, een schending van het internationaal recht. Daarna lijfden gewapende pro-Russische separatisten één derde van de oostelijke provincies Donetsk en Loehansk aan de grens met Rusland in. Ze riepen er twee ‘onafhankelijke volksrepublieken’ uit.

Wat zei Roman Maneski in 2016 over het Minsk II-vredesakkoord dat niet voorzag in onafhankelijkheid van de volkrepubliek Donetsk?

‘We hopen dat het vredesakkoord zal vastlopen. Dan kunnen we verdergaan met de afscheiding van de Volksrepubliek. Als Rusland ons zou erkennen, zou de oorlog veranderen in een open conflict tussen Oekraïne met zijn Amerikaanse bondgenoten, en Rusland.’

Waarom wacht de Oekraïense president Volodymyr Zelensky met militair te reageren?

Hij wil Poetin geen voorwendsel geven voor een grootschalige aanval.

Waarom vindt Olga Oliker, programmadirecteur voor Europa en Centraal-Azië bij International Crisis Group (ICG), het niet zo belangrijk dat de Nord Stream 2 gaspijpleiding, die gas van Rusland naar Duitsland en andere Europese landen zou brengen, nu op gezag van Duitsland niet in gebruik genomen zal worden?

‘Rusland krijgt momenteel sowieso veel gas naar Europa zonder Nord Stream 2.’
Met andere woorden: verschillende EU-lidstaten, België minder, zijn hoe dan ook verslaafd aan Russisch gas. En de EU heeft geen wezenlijke vooruitgang geboekt bij het verminderen van die afhankelijkheid, ook al zijn we dat al van plan sinds de Russische annexatie van de Oekraïense Krim in 2014.

Business AM: 100 jaar niks dan miserie: waarom de Oekraïners de Russen niet moeten

Waarom staat de hongersnood van begin jaren 1930 in Oekraïne bekend als de Holodomor, ‘het vermoorden middels uithongeren’?

De hongersnood werd voor het merendeel veroorzaakt door het beleid van de regering van de Sovjet-Unie onder Stalin, die met kracht de collectivisatie en “dekoelakisatie” van de landbouw doorvoerde. De boerderijen moesten worden samengevoegd in kolchozen en sovchozen, waardoor arbeidskracht zou vrijkomen voor de industrialisatie. Stalins vijfjarenplan uit 1928 moest worden gefinancierd uit export en het belangrijkste deel van die uitvoer bestond uit graan.

Stalin wou die hongersnood niet erkennen als genocide, noch het feit dat het Sovjetleiderschap er verantwoordelijk voor was. Poetin wil dat ook niet. Wat vinden de Oekraïners daarvan?

De weigering van Rusland om toe te geven dat de Oekraïners onevenredig hard zijn getroffen door de hongersnood en dat die werd georkestreerd, wordt door velen in Oekraïne opgevat als een poging om de Oekraïense geschiedenis en nationale identiteit te bagatelliseren.

En dan is er nog de kernramp in Tsjernobyl van 1986, de ergste nucleaire ramp in vredestijd ooit. Welke impact heeft die ramp op Oekraïne tot op vandaag?

Oekraïne moet de duizenden burgers verzorgen die als gevolg van het ongeval chronische ziekten en handicaps hebben. De erfenis van Tsjernobyl doemt groot op in het recente verleden van Oekraïne en blijft de herinnering van veel mensen aan het leven in het Sovjettijdperk bepalen.

DeWereldMorgen: Vijf zaken die je moet weten over het conflict in Donbas (Oekraïne)

Hoewel Poetin een bewonderaar van Stalin is, had hij het in zijn speech niet zo begrepen op acties van Lenin in 1917 en Chroesjtjov in de jaren 60. Waarom niet?

Poetin verwijt aan Lenin dat hij na de revolutie van 1917 landsdelen van Rusland aan Oekraïne heeft geschonken om de toenmalige nationalisten van Oekraïne te paaien. Het verwijt aan Chroesjtsjov is dat hij de Krim, die van oudsher onderdeel was van Rusland, aan Oekraïne heeft geschonken.

Poetin is kregelig op de NAVO, en wil niet dat Oekraïne (en Georgië) er deel van uitmaken. Wat is zijn probleem?

Moskou beschuldigt Brussel en Washington (de NAVO) ervan dat ze afspraken niet naleven die ze hadden gemaakt over de militaire organisatie, voorafgaand aan de ontbinding van de USSR in 1991.
Verschillende regeringsleiders van het Westen hadden toen in ruil voor de erkenning van de hereniging van Duitsland beloofd om de NAVO niet oostwaarts uit te bereiden.

Apache: Nee, Poetin vreest de Oekraïense democratie niet

De Maidan-revolutie van 2014 was niet enkel gericht op een Oekraïne gebaseerd op Westerse waarden, waarbij de strijd tegen corruptie essentieel was. Waarom niet?

Uiterst-rechtse nationalisten voerden in Kiev het hoogste woord. De westerse politici die de Maidan kwamen aanmoedigen, zoals de Belgische liberale politicus Guy Verhofstadt, wilden niet zien hoe nazi’s die revolutie voor een stuk kaapten, onder meer op straat en op de sociale media.

Het Oekraïne van na de Maidan-revolutie vertoont veel gelijkenissen met het Rusland van de jaren 90. Waarom?

Enkele oligarchen bleven het voor het zeggen hebben. Op dat vlak bleef alles bij het oude. Voor veel Russen, ook opposanten, leek Oekraïne nog altijd erg op het Rusland van de jaren 90, het decennium van de oligarchische plunderingen, de grote greep van maffiagroepen en de van hogerop geleide corruptie. Met een politie die de ogen sluit voor politieke moorden. En daarbovenop een reeks taalwetten die het Russisch in de hoek duwt.

Naast een ver doorgedreven corruptie en het muilkorven van de pers, ook onder huidig president Zelenski, is er nog een groot democratisch probleem. Welk?

Opeenvolgende taalwetten, vooral na 2014, voorzien een doorgedreven oekraïnisering, vooral in het onderwijs en de openbare diensten. De overwegend Russischtalige gebieden in het oosten drongen aan op een vorm van autonomie. Wat trouwens ook werd ingeroepen door degenen die in Donbass en Loehansk in 2014 eigen republieken uitriepen.
Vertegenwoordigers van hen die uitsluitend Russisch spreken, hebben het over grove discriminatie en anti-Russische hysterie. Dat slaat onder meer op politie-eenheden die moeten nagaan of bij de openbare diensten wel Oekraïens wordt gesproken en gebruikt. Sommigen verwijzen naar de toestand in de Baltische staat Letland waar een deel van de Russen door de toepassing van de taalwetten geen staatsburgers meer zijn en dus rechteloos.

Hier vind je het opdrachtenblad als Word-document en als PDF-bestand.

Hier vind je meer informatie over Media.21

Valentijn

Themadossiers 2020